مجله‌ی لوکئوم | مجله‌ی فلسفه – ادبیات – هنر
یکی از محبوب‌ترین جاذبه‌های گردشگری در هند، آرامگاه یکی از شاهان سلسله‌ی گورکانیان یعنی همایون است. آرامگاه همایون هم خود از معماری‌ای زیبا و عالی برخوردار است و هم آن که در اطراف‌اش باغ‌هایی عالی برای قدم‌زدن و لذت‌بردن از زیبایی وجود دارند و این دو با هم موجب گشته‌اند که مقبره همایون در هند به یکی از جاذبه‌های گردشگری محبوب در میان گردشگران تبدیل شود. در این نوشتار از مجله‌ی لوکئوم، اطلاعاتی در مورد آرامگاه همایون در دهلی داده خواهد شد. با هم با تاریخچه‌ی این آرامگاه آشنا خواهیم شد و سپس خواهیم دید که درون محوطه‌ی آرامگاه چه خبر است.
آدرس: Mathura Road Opposite, Hazrat Nizamuddin Aulia Dargah, Nizamuddin, New Delhi, Delhi 110013, India
همایون که بود؟
همایون‌شاه (1508-1556) دومین شاه از سلسله‌ی گورکانیان بود. سلسله‌ی گورکانیان، که با نام امپراتوری مغولی هند هم شناخته می‌شود، سلسله‌ای بود که پادشاهان آن از سال 1526 میلادی تا 1857 میلادی بر هند حکومت کردند. حاکمان این سلسله فارس بودند. بابر اولین پادشاه این سلسله بود و همایون پسر بابر دومین. از مشهورترین پادشاهان این سلسله می‌توان به همین همایون، پسر او اکبر، پسر اکبر یعنی جهانگیر و پسر جهانگیر یعنی شاه جهان اشاره داشت. تاج محل، مشهورترین سازه‌ی کل کشور هندوستان، به دستور همین شاه جهان ساخته شد.
در کل در دوران گورکانیان به معماری بسیار اهمیت داده شد و جز تاج محل، چندین بنای عالی در هند و خصوصاً در مثلث طلایی، یعنی دهلی و جیپور و آگرا، ساخته شدند. آرامگاه همایون هم از بهترین بناهای دهلی از لحاظ معماری است. آرامگاه شاه جهان هم چنین وضعیتی دارد.
آرامگاه کِی ساخته شد؟
1- همایون‌شاه تازه سفرش به ایران را تمام کرده و به هند بازگشتهبود که به‌یک‌باره درگذشت. ابتدا او را در کاخ‌اش دفن کردند، سپس جسدش را به Sirhind منتقل کردند و پس از آن در آرامگاه‌اش دفن شد.
2- آرامگاه همایون به دستور همسر اول او، حمیده بانو بیگم، ساخته شد. ساخت و ساز این آرامگاه زیبا از سال 1565 آغاز گردید و 7 سال بعد در سال 1572 کار ساخت به اتمام رسید.
3- هزینه‌ی ساخت این بنا 1.5 میلیون روپیه بود.
4- William Finch بازرگانی انگلیسی بود که در سال 1611 به دهلی سفر کرد و در طی سفرش سری هم به آرامگاه همایون زد. او در سفرنامه‌اش در مورد آرامگاه همایون نوشت که داخل آرامگاه فرش‌های بسیار زیبا و لوکس وجود داشته و در ورودی آرامگاه یک قرآن بزرگ به همراه شمشیر و عمامه و کفش‌های شاه همایون را قرار داده بوده‌اند. چنین وضعیتی در حال حاضر نیست و بنابراین می‌توان حدس زد که در طی این چند قرن تغییرات زیادی در آرامگاه صورت گرفته است.
5- در سال 1857زمانی که آخرین پادشاه سلسله‌ی گورکانیان دستگیر و تبعید شد و انگلیسی‌ها بر هند تسلط یافتند، روزهای بدِ آرامگاه همایون آغاز گردید. در این دوران طراحی مغول باغ‌های اطراف این آرامگاه تغییر کرد و طراحی انگلیسی جایگزین این باغ‌ها شد. اما بعدها پس از استقلال هند و در اواسط قرن بیستم باری دیگر وضعیت باغ‌های اطراف آرامگاه تغییر کرد و همچنین بازسازی‌هایی در مقبره انجام گرفت. از سال 2003 نیز تا کنون همواره مرمت و بازسازی آرامگاه و محیط اطراف آن از جمله کارهایی بوده که مدام صورت می‌گیرند.
آرامگاه همایون در دنیای حاضر به چه صورت است؟
با هم یک سری نکته در مورد تاریخچه‌ی این مقبره مرور کردیم و نوبت به آن رسیده که به جزئیات آرامگاه همایون بپردازیم.
به دیدن این آرامگاه که بروید، در وهله‌ی نخست از معماری عالی این مقبره شگفت‌زده خواهید شد. از معماری ایرانی در ساخت این آرامگاه استفاده شده و همچون بسیاری از بناهایی که در آن دوران در دهلی، جیپور، آگرا و در کل ایالت راجستان ساخته شده‌اند، عمدتاً از ماسه‌سنگ قرمز و سنگ مرمر سفید برای ساخت این بنای زیبا استفاده کرده‌اند.
نکته‌ای که اینجا باید به بحث اضافه کنم این است که آرامگاه همایون در واقع جزئی از یک مجموعه‌ی بزرگ 27 هکتاری است و کل این مجموعه است که به عنوان جاذبه‌ی گردشگری در هند شناخته می‌شود و نه فقط خود آرامگاه به‌تنهایی. در این مجموعه‌ی 27 هکتاری، یک باغ بزرگ با نام چهارباغ وجود دارد و همچنین چندین مقبرهی دیگر مربوط به نجبای هند.
ورود به آرامگاه همایون در دهلی از طریق یک دروازه‌ی مرتفع صورت می‌گیرد، دروازه‌ای که گفته می‌شود از روی توصیفات قرآن از بهشت ساخته شده است. نکته‌ی دیگری که بد نیست بدانید این است که وقتی وارد آرامگاه می‌شوید فقط یک قبر پیش روی‌تان نیست، بلکه قبر چندین نفر دیگر در داخل آرامگاه وجود دارد و گفته می‌شود این افراد از نزدیکان همایون بوده‌اند و اکثرشان کسانی بوده‌اند که در حرم‌سرای همایون زندگی می‌کرده‌اند. در کل در مجموعه‌ی آرامگاه بیش از 100 قبر وجود دارد.
در آخر آن که قبر اصلی همایون در جایی از آرامگاه قرار گرفته که درب آن به روی عموم باز نمی‌شود و در واقع این شیوه‌ای است که برای سایر آرامگاه‌های شاهان مغول در هند نیز استفاده شدهاست.
چهارباغ چیست؟
چنان‌که بالاتر هم اشاره کردم، آرامگاه همایون در یک محیط 27هکتاری قرار گرفته‌است. در اطراف این آرامگاه فضای سبزی با نام چهارباغ وجود دارد، باغی که در حال حاضر معماری‌ای ایرانی دارد. چهارباغ دارای چیدمانی چندضلعی است و به‌نوعی نخستین باغ ایرانی است که در چنین مقیاسی در جنوب آسیا ساخته شدهاست. انگلیسی‌ها در سال‌های نخستی که بر هند تسلط یافتند سعی کردند تغییراتی در این باغ صورت دهند، اما پس از رفتن‌شان باغ باری دیگر به حالت ایرانی تبدیل شد.
این باغ از طریق چند گذرگاه، که با نام خیابان شناخته می‌شوند، و 2 گذرگاه آب به 4 قسمت تبدیل شده و گفته می‌شود این چهار باغ نمادی از نهرهای چهارگانه‌ی بهشت هستند. ضمناً هر یک از این 4 باغ خود به چند قسمت کوچک‌تر تقسیم شده‌اند و در کل، تمامی باغ به 36 قسمت تقسیم شدهاست.
چگونه به آرامگاه همایون در دهلی برویم؟
متأسفانه هیچ ایستگاه مترویی نزدیک به آرامگاه همایون وجود ندارد. نزدیک‌ترین ایستگاه مترو ایستگاه جواهر لعل نهرو است که در لاین بنفش قرار گرفته‌است. از این ایستگاه تا مقبره همایون حدود 20 دقیقه پیاده راه است. البته از این ایستگاه تا مقبره را مجبور نیستید که پیاده بروید بلکه می‌توانید از کلی ریکشاو، یا همان سه‌چرخه‌های مشهور هند، که در راه هستند استفاده کنید.
چند نکته که نباید فراموش کنید
1- در نزدیکی مقبره افرادی هستند که می‌خواهند راهنمای شما در درون مقبره باشند. به یاد داشته باشید که هیچ نیازی به این افراد نیست. داخل آرامگاه آنقدر پیچیده نیست که برای دسترسی به آن نیاز به راهنما داشته باشید.
2- در آن محیط متکدی‌های زیادی وجود دارند که در واقع متکدی نیستند و محیطی عالی برای پول حاصل کردن پیدا کرده‌اند. دل‌تان برای آن‌ها نسوزد.
3- ورودی این مقبره مدام در حال افزایش است. آخرین قیمت ورودی برای هندی‌ها 40 روپیه و برای گردشگران خارجی 600 روپیه است.
4- مقبره از صبح تا غروب باز و قابل بازدید است. سعی کنید اوایل صبح و اواخر غروب برای بازدید نروید، چراکه در این مواقع اوج شلوغی مقبره برقرار است.
