امروزه موضوع حقوق حیوانات و وگانیسم موضوع کار بسیاری از هنرمندان در رشته‌های مختلف هنری، مثل موسیقی، هنرهای تجسمی و هنرهای نمایشی، شده و وگان‌های هنرمند تکنیک، خلاقیت و ذوق هنری خود را برای رساندن مفاهیم مختلف در این زمینه، با بهترین فرم ممکن و البته با اثرگذاری بسیار، به‌کار‌می‌گیرند. پیش‌تر در نوشته‌ای درباره‌ی «بهترین آهنگ‌ها درباره‌ی حقوق حیوانات و پاک‌گیاهخواری» نمونه‌هایی از آثار هنری هنرمندانی مثل موریسی و پل مک‌کارتنی را معرفی کرده‌ام و اکنون در این نوشته می‌خواهم نگاهی به 17 فیلم درباره گیاهخواری حقوق حیوانات داشته باشم.
بعضی از فیلم‌هایی که درباره‌ی حقوق حیوانات ساخته شده‌اند به‌صورت مستند هستند، بعضی داستانی‌اند و تعدادی هم ترکیبی از این دو نوع فیلم به‌شمار می‌آیند. فیلم‌های مستند درباره‌ی گیاهخواری و وگان می‌توانند ما را با مفاهیم مختلف مطرح‌شده در این ارتباط، مثل واقعیت دامپروری صنعتی، تأثیر رژیم غذایی وگان بر سلامتی، آثار زیست‌محیطی وگانیسم و …، به‌شکلی ملموس و عینی آشنا کنند و دیدن‌شان تقریباً برابر با مطالعه‌ی کتاب‌هایی با این موضوع است. اما فیلم‌های داستانی درباره‌ی حقوق حیوانات و پاک‌گیاهخواری معمولاً گذشته از این‌که واقعیات مربوط به تفکر وگان را بیان می‌کنند، سعی دارند با استفاده از شیوه‌ی روایی درعین‌حال سرگرم‌کننده هم باشند. تماشای این فیلم‌ها می‌تواند فرصتی عالی برای شروع گیاهخواری غیروگان‌ها، افزودن به اطلاعات درباره‌ی وگانیسم برای وگان‌ها و انگیزه‌بخشیدن به آن‌ها برای پیگیری جدی‌تر مسیری که انتخاب کرده‌اند باشد.
بهترین فیلم‌های مستند و داستانی درباره‌ی حقوق حیوانات و پاک‌گیاهخواری
ساکنان زمین (Earthlings)
ساکنان زمین یکی از بهترین فیلم‌های ساخته‌شده در ارتباط با حقوق حیوانات و وگانیسم است. این فیلم درباره گیاهخواری به اندازه‌ای تاثیرگذار است که به‌قول ریگان، یکی از بزرگ‌ترین فیلسوفان فعال در زمینه‌ی حقوق حیوانات درحال‌حاضر، پس از دیدن آن دنیا برای بیننده همان دنیای قبل نخواهد بود. فیلم ساکنان زمین در سال 2005 به‌کارگردانی شان مونسون، گویندگی واکین فینیکس و آهنگسازی موبی ساخته شده است. فیلم ساکنان زمین مستندی‌ست درباره‌ی چگونگی رفتار انسان‌ها با حیوانات به‌عنوان حیوان خانگی، غذا، تفریح و نمونه‌ی آزمایشگاهی. عوامل فیلم برای نمایش حقیقت رفتار انسان‌ها با حیوانات با دشواری‌های بسیار و با استفاده از دوربین‌های مخفی، تصاویری را از داخل کارخانه‌های مختلفی که مالکان آن به‌شیوه‌های گوناگون سعی در کسب سود با بهره‌کشی از حیوانات دارند، ضبط کرده‌اند.
دربسیاری از موارد تصویربرداری در اماکنی مانند کشتارگاه‌ها غیرمجاز است و به‌همین‌خاطر بسیاری از صحنه‌هایی که در فیلم ساکنان زمین دیده می‌شوند جدید و البته بسیار تکان‌دهنده هستند. واکین فینیکس برنده‌ی جایزه‌ی اسکار بهترین بازیگر نقش اول مرد برای فیلم جوکر 2019 گوینده‌ی این فیلم است. او خود یکی از فعال‌ترین هنرپیشه‌ها در زمینه‌ی حقوق حیوانات و وگانیسم است و حتی سخنرانی خود بعد از دریافت جایزه‌ی اسکار را هم به همین موضوع اختصاص داد که می‌توانید ویدیوی آن را در نوشته‌ای که پیش‌تر درباره‌ی فیلم جوکر 2019 منتشر کردم ببینید. موبی یکی از شناخته‌شده‌ترین آهنگسازان در آمریکا، آهنگساز فیلم است و مانند بسیاری از عوامل ساخت آن سال‌ها وگان و فعال حقوق حیوانات بوده و هست.
فرار مرغی (Chickens Run)
انیمیشن «فرار مرغی» به‌کارگردانی نیک پارک انیمیشنی‌ست که کاملاً با محتوای حقوق حیوانات در ارتباط است و همان‌طور که از نام آن پیداست درباره‌ی فرار مرغ‌های یک مزرعه از دست مرغ‌دارهاست. داستان «فرار مرغی» آن‌قدر به حقوق حیوانات پیوند خورده که تصور این‌که کارگردان با هدفی دیگر آن را ساخته باشد دور از ذهن است. بااین‌حال نیک پارک، که کارگردان انیمیشن‌های دیگری مثل «بره‌ی ناقلا» هم هست، در مصاحبه‌ای با روزنامه‌ی گاردین گفته که گیاهخوار نیست و هدف‌اش از ساخت این انیمیشن هم ارتباطی به حقوق حیوانات ندارد. او می‌گوید تنها از مرغ‌ها استفاده کرده چرا که تحقیقات دانشمندان نشان داده‌اند مرغ‌ها کم‌تر از سایر حیوانات بهره‌ی هوشی دارند (!) و خواسته بدین‌شکل بگوید که حتی خنگ‌ترین افراد هم شانس آزادی را دارند. به‌هرصورت هدف کارگردان از ساخت فیلم هر چه که باشد انیمیشن «فرار مرغی» می‌تواند یکی از بهترین فیلم‌ها برای معرفی موضوع آزادی حیوانات به دیگران به‌ویژه به کودکان باشد و آن‌قدر زیبا ساخته شده که می‌تواند انتظار هر فرد دوست‌دار حیوانات را از یک فیلم خوب در این ارتباط برآورده سازد.
اوکجا (Okja)
اوکجا از آثار بونگ جون – هو، کارگردانی‌ست که اگرچه در کره شناخته‌شده بود، بعد از ساخت فیلم انگل در سال 2019 شهرت جهانی پیدا کرد و توانست برای اولین بار در تاریخ جایزه‌ی آکادمی، جایزه‌ی بهترین فیلم را به‌عنوان یک فیلم غیرانگلیسی‌زبان از آن خود کند.
فیلم اوکجا درباره‌ی تلاش گروهی برای تولید و پرورش نسل جدیدی دام با عنوان ابردام است که به‌خاطر جثه‌ی به‌مراتب عظیم‌تر نسبت به دام‌های معمول، گوشت بیشتری دارند و طبعاً سود بیشتری همراه دارند. اوکجا یکی از این ابردام‌هاست که به یک دختربچه و پدربزرگش سپرده شده، اما بعد از رسیدن به زمان مناسب از آن‌ها گرفته و به‌مکانی دیگر منتقل می‌شود.
فیلم اوکجا هم مثل بسیاری از دیگر آثار بونگ جون – هو به نقد سرمایه‌داری پرداخته و این بار این نقد را با رویه‌ی پرورش ابردام‌ها و استثمارشان برای سود بیشتر پرورانده‌است. سرمایه‌دارها دست به تولید نسل جدیدی دام می‌زنند تا سود بیشتری داشته باشند، اما در‌این‌بین نه‌تنها نسبت به احساسات و مرگ این موجودات بی‌تفاوت‌اند، بلکه اهمیتی به رابطه‌ی احساسی‌ای که بین اوکجا و دختر ایجاد شده هم قائل نیستند. در این فیلم همچنین به تلاش‌های جبهه‌ی آزادی حیوانات یا ALF، این جا برای نجات اوکجا، اشاره شده‌است.
فیلم اوکجا مثل انیمیشن فرار مرغی اگرچه آشکارا به حقوق حیوانات می‌پردازد اما این موضوع هدف اصلی ساخت فیلم نبوده و هدف نقد کلیت سیستم است که تجاوز به حقوق حیوانات بخشی از ایرادهای آن است.
ظاهراً بونگ جون – هو همراه یکی از تهیه‌کننده‌ی فیلم یعنی دوهو چوی برای طراحی بهتر سکانس سلاخی‌کردن ابردام‌ها به کشتارگاه رفته بوده‌اند و همین باعث شده این دو موقتاً گیاهخوار شوند، اما بعد از مدتی به خوردن حیوانات ادامه داده‌اند. همچنین موضوع فیلم بعضی از عوامل آن مثل پل دانو را تحت‌تأثیر گذاشته‌است.
ملت غذای آماده (Fast Food Nation)
«ملت غذای آماده» یا «ملت فست فودی» نام فیلمی به‌کارگردانی ریچارد لینکلیتر با موضوع سؤرفتار با حیوانات و کارگران در کارخانه‌ی تولید همبرگری به‌نام بیگ‌وان است. این فیلم درباره‌ی تحقیق سازنده‌ی یک برند همبرگر به‌نام بیگ‌وان، درباره‌ی شایعه‌ی وجود مدفوع حیوانات در محصولات کارخانه‌ی تولید این محصول است. او در تحقیقات خود به ساختار قدرتمند سرمایه در پس صنعت تولید گوشت پی می‌برد و البته علی‌رغم ناراحتی بابت این موضوع کاری از پیش نمی‌برد. در این فیلم سؤرفتار با حیوانات و کارگرانی که در کشتارگاه‌ها کار می‌کنند به‌نمایش کشیده شده است. یکی از نکات مهم فیلم در مورد گیاهخواری فعالیت گروهی از جوانان برای آزادسازی حیوانات و مقابله با سیستم صنعت گوشت است که برعکس سازنده‌ی همبرگر بیگ‌وان تسلیم نمی‌شوند و باوجود تجربه‌ی یک‌بار شکست باز هم برای ادامه‌ی فعالیت‌شان برنامه می‌چینند.
ریچارد لینکلیتر خود وگان حامی حقوق حیوانات است و برای فیلم «پیش از غروب» نامزد جایزه‌ی اسکار شده است.
چنگال به‌جای چاقو (Fork Over Knives)
«چنگال به‌جای چاقو» از بهترین مستندها درباره‌ی گیاهخواری کاری از لی فولکرسون است که عمدتاً براساس تحقیقات پروفسور کالین کمبل در تحقیق چین ساخته شده. تحقیق یا پروژه‌ی چین یکی از بزرگ‌ترین، و شاید بتوان گفت بزرگ‌ترین، تحقیق انجام‌شده درباره‌ی رژیم غذایی انسان از نظر شمار نمونه‌ی آماری‌ست. کالین کمبل در این پروژه به این موضوع پی برده که محصولات حیوانی منشأ بسیاری از بیماری‌ها مانند سرطان یا دیابت هستند و با پرهیز از خوردن این محصولات و استفاده از رژیم غذایی درست گیاهی می‌توان زندگی سالم‌تری داشت و از ابتلا به این بیماری‌ها پیشگیری کرد. کالین کمبل بنابه‌گفته‌ی خود در محیط و خانواده‌ای متولد شده و رشد کرده که به‌واسطه‌ی پرورش حیوانات اهلی در آن استفاده از محصولات حیوانی امری رایج بوده، اما او بعدها روی به وگانیسم می‌آورد و آن‌گونه که خود در کتاب «تحقیق چین» آورده نود و نه درصد وگان است. فیلم «چنگال به‌جای چاقو» بیشتر وگانیسم را از نگاه سلامتی برای بدن بررسی کرده است.
راز پایداری (Cowspiracy: The Sustainability Secret)
همان‌طور که می‌دانیم و پیش‌تر در نوشته‌ای به‌نام راهنمای گیاهخواری اشاره کرده‌ام، اثرات مخرب و مؤثر دامداری صنعتی بر محیط زیست بسیارند. فیلم «راز پایداری» به‌کارگردانی کیپ آندرسن و کیگان کوهن به موضوع حقوق حیوانات از این منظر پرداخته است. در این فیلم در مورد گیاهخواری به ارتباط بین دامداری صنعتی و وگانیسم و موضوعات بغرنج مطرح در ارتباط با محیط زیست، از جمله گرمایش جهانی، تخریب لایه‌ی اوزون، هدررفت منابع آب، بیابان‌زایی و مانند آن‌ها، به‌نمایش درآمده‌اند. این فیلم برای اولین بار در ژوئن 2014 انتشار یافت اما بعد از آن در سپتامبر 2015 نسخه‌ی دیگری از آن به تهیه‌کنندگی لئوناردو دی کاپریو تولید شد.
پادشاهی صلح‌آمیز (Peaceable Kingdom)
کم نیستند افرادی که زمانی در کارخانه‌های دامپروری صنعتی، در اشکال مختلف مثل دامپروری، کشتارگاه یا مرغداری، کار می‌کرده‌اند، اما بعد از مدتی به‌خاطر حیوانات دست از کار خود کشیده‌اند و حتی به فعالان پرشور حقوق حیوانات پرداخته‌اند. جنی استین در این فیلم به‌سراغ این افراد رفته و داستان شنیدنی یکایک آن‌ها را در قالب مستند روایت کرده است. یکی از نکات قابل توجه این فیلم موسیقی متن زیبای آن از موبی، آهنگساز فیلم «ساکنان زمین» است.
وجوکیدت (Vegucated)
فیلم وجوکیدت یکی از جذاب‌ترین فیلم‌ها درارتباط با وگانیسم و حقوق حیوانات است. مریسا میلر وولفسان کارگردان و فعال در زمینه‌ی حقوق حیوانات در این فیلم از سه نفر که به محصولات حیوانی علاقه دارند خواسته در چالشی شش‌هفته‌ای شرکت و طی آن از مصرف هرگونه محصول حیوانی خودداری کنند. این افراد در طول این شش هفته گذشته از پرهیز از مصرف محصولات حیوانی با واقعیات اتفاقاتی که هرروزه در دامداری‌های صنعتی رخ می‌دهد مواجه می‌شوند. در این فیلم درباره گیاهخواری علاوه‌براین از صحبت‌های پروفسور کالین کمبل، که در فیلم «چنگال به‌جای چاقو» درباره‌ی او مختصری توضیح دادم، برای اطلاع‌رسانی از فواید رژیم وگان استفاده شده است.
دومینیون (Dominion)
کریس دلفورس در فیلم دومینیون با استفاده از تصاویری که طی مراجعه به مراکز مختلف بهره‌کشی از حیوانات ضبط شده‌اند، ظلم انسان به حیوانات را در شش بخش مختلف، که تقریباً تمامی اقسام بهره‌کشی از حیوانات را شامل می‌شوند، به‌تصویر کشیده است. یکی از نکات قابل‌توجه این فیلم شرکت واکین فینیکس بازیگر فیلم جوکر و رونی مارا به‌عنوان گوینده است. جنبش دومینیون (watchdominion#) با به‌چالش‌کشیدن غیروگان‌ها برای مواجهه با واقعیت صنعت پرورش حیوانات با دعوت به تماشای همین مستند شکل گرفته. خوشبختانه مستند دومینیون به‌زبان فارسی هم ترجمه شده و شما هم می‌توانید در این چالش شرکت کنید و ببینید توانایی تماشای چند دقیقه از این فیلم درباره گیاهخواری را دارید!
در جست‌وجوی نمو (Finding Nemo)
انیمیشن «در جست‌وجوی نمو» که بنابه‌نظر بسیاری از کارشناسان سینما جزو ده انیمیشن برتر تاریخ پویانمایی‌ست در سال 2003 با هدف کمک به حفظ نسل دلقک‌ماهی‌ها و آگاهی‌بخشیدن به مردم برای حمایت‌نکردن از شکار و خریدوفروش این گونه ماهی ساخته شد، اما متأسفانه به هدف خود نرسید و جذابیت کاراکتر نمو در فیلم باعث شد مردم بیشتر به دلقک‌ماهی‌ها علاقه‌مند شوند و خریدوفروش این گونه ماهی بیشتر شود. در فیلم «در جست‌وجوی نمو» مخاطراتی که یک ماهی را از جانب انسان‌ها تهدید می‌کنند، به‌شیوه‌ای اثرگذار به‌تصویر کشیده شده‌اند و درواقع این فیلم مستقیماً درراستای رفتار نادرست انسان با گونه‌ای از حیوانات است. انیمیشن «در جست‌وجوی نمو» می‌تواند فرصتی عالی برای آگاهی‌بخشی به کودکان درباره‌ی موضوع حقوق حیوانات باشد.
خلیج کوچک (The Cove)
خلیج کوچک فیلمی مستند درباره‌ی شکار دلفین‌ها در تایجی ژاپن است. ژاپنی‌ها در ماه سپتامبر مراسمی برای به‌دام‌انداختن دلفین‌های مهاجر برای استفاده از گوشت‌شان اجرا می‌کنند. در این مراسم همچنین دلفین‌های جوان برای فروش در دلفیناریوم‌ها شکار می‌شوند. لوئی سیهویوس، از برنامه‌سازان نشنال ژئوگرافیک، این مراسم را به‌خوبی در فیلم خلیج کوچک به‌تصویرکشیده است. این فیلم می‌تواند به درک ارتباط بین حقوق حیوانات و وگانیسم و آگاهی از چرایی ضرورت تحریم دلفیناریوم‌ها کمک کند.
Eating you alive
این فیلم به علت ابتلای زیاد مردم آمریکا به بیماری‌های مزمن و آمار بالای مرگ‌ومیر در این کشور بر اثر این بیماری‌ها می‌پردازد. در این فیلم درباره گیاهخواری با انتقاد و ابراز نگرانی از سیستم آموزش و درمان پزشکی که علی‌رغم صرف مبالغ کلان برای گسترش تحقیقات پزشکی و ساخت تجهیزات جدید همچنان عمدتاً بر درمان بیماری‌ها و نه پیشگیری از آن‌ها تأکید دارد، ادعا شده که بیشتر بیماری‌های مزمن ناشی از تغذیه‌ی نادرست و استفاده از محصولات حیوانی‌ست و با اتخاذ یک سیستم تغذیه‌ی گیاهی می‌توان از ابتلا به این بیماری‌ها جلوگیری کرد.
در این فیلم در مورد گیاهخواری آمده که مشکل رژیم غذایی غربی استفاده زیاد از گوشت، نمک و چربی‌ست و لازم است این رژیم غذایی به یک رژیم غذایی کاملاً گیاهی تغییر پیدا کند تا مردم آمریکا زندگی سالم‌تری داشته باشند. اگرچه این فیلم بیشتر به رژیم غذایی غربی می‌پردازد، شباهت زیاد رژیم غذایی فعلی ما به این رژیم غذایی به‌ویژه در سال‌های اخیر، با گسترش استفاده از غذاهای آماده، باعث شده حقایق آن درباره‌ی رژیم غذایی ایرانی‌ها هم صادق باشند.
تغییردهندگان بازی (The Game Changers)
لوئی سیهویوس کارگردان فیلم خلیج کوچک کارگردان این فیلم و جیمز ویکیس فیلمساز و قهرمان هنرهای رزمی تهیه‌کننده‌ی آن هستند. در این فیلم با ورزشکارانی که در مسابقات معتبر بین‌المللی برنده‌ی جوایز مختلف شده‌اند و از رژیم غذایی گیاهی تبعیت می‌کنند گفت‌وگو شده و در آن اطلاعاتی علمی درباره‌ی فواید این رژیم غذایی برای ورزشکاران به مخاطب ارائه می‌شوند. پاتریک بامبوئیان، آرنولد شوراتزنگر و دروتی لی از جمله ورزشکارانی هستند که در این فیلم در مورد گیاهخواری با آن‌ها گفت‌وگو شده است.
سلامتی چیست (What the Health)
سلامتی چیست نام فیلمی به‌کارگردانی کیپ اندرسون، کارگردان فیلم راز پایداری که کمی پیش‌تر به معرفی آن پرداختیم است. در این فیلم درباره گیاهخواری حقایق پشت‌پرده‌ی صنعت گوشت و سایر محصولات حیوانی و تأثیر سوء مصرف این محصولات بر سلامتی انسان پرداخته شده است. فیلم سلامتی چیست با عنوان فرعی «فیلمی درباره‌ی سلامتی که سازمان‌های مربوطه به سلامتی نمی‌خواهند ببینید» ساخته شده و واکین فینیکس یکی از تهیه‌کنندگان آن است. این فیلم درباره گیاهخواری هم بعد از انتشار مثل اکثر قریب‌به‌اتفاق فیلم‌ها منتقدان و مخالفان خود را پیدا کرد، اما مهم این‌جاست که انتقادات منتقدان با دقت‌نظر و با کنکاش مورد مداقه قرار گیرند. به‌عنوان مثال نمی‌توان ادعای زوبین دامانیا که نژادپرستی سازمان‌یافته، یکی از مفاهیم مطرح شده در فیلم، را مسخره خوانده به‌راحتی پذیرفت یا از کنار آن بی‌توجه رد شد.
کشتار (Carnage)
فیلم کشتار به‌کارگردانی سایمون آمستل محصول سال 2017 زندگی انسان‌ها را در سال 2067 نشان می‌دهد، زمانی که وگانیسم رژیم غذایی عادی زندگی روزمره شده، استفاده از حیوانات ممنوع است و صلح در جهان گسترش پیدا کرده و حتی برندهایی مثل مک‌دونالد فقط غذاهای گیاهی عرضه می‌کنند. این فیلم درباره گیاهخواری با بازگشت به گذشته به وضعیت گوشتخواری بشر در سال‌های قبل و تلاش‌های فعالان حقوق حیوانات برای گسترش وگانیسم و احقاق حقوق حیوانات می‌پردازد. در پایان فیلم استفاده از حیوانات عملی مجرمانه معرفی و کشتارگاه حیوانات به موزه‌ای تبدیل می‌شود که در آن رفتارهای وحشیانه‌ی انسان‌ها با حیوانات در گذشته نمایش داده می‌شوند.
اکنون که در سال 2020 هستیم فقط 47 سال تا زمان موعود در فیلم باقی مانده و نسل جوان امروز در آن زمان همان سالمندان فیلم کشتار خواهند بود که در پایان فیلم از اعمال نادرست خود پشیمان و با جوانان حامی حقوق حیوانات همراه می‌شوند. البته که به‌حقیقت‌پیوستن این داستان، آن هم با وضعیت کنونی بشر از نظر اخلاقی، بسیار بعید می‌نماید، اما تحقق آن کاملاً محال نیست، کما‌این‌که در فیلم هم جلوگیری از گرمایش جهانی، که عاملی جدی برای زندگی در کره‌ی زمین است، یکی از عوامل اصلی به‌رسمیت‌شناخته‌شدن گیاهخواری معرفی شده، موضوعی که در حال‌حاضر هم در جریان است و کارشناسان بسیاری وگانیسم را تنها راه نجات کره‌ی زمین از گرمایش زمین می‌دانند.
گونه‌پرستی (Speciesism)
گونه‌پرستی فیلمی از مارک دوریس درباره‌ی گونه‌پرستی‌ست و در ساخت آن از همراهی افرادی مثل پیتر سینگر، ریچارد داوکین، تمپل گراندین، بروس فریدریش و استیون بست استفاده شده است.
وحدت (Unity)
فیلم وحدت دنباله‌ی مستند ساکنان زمین است که در ابتدای نوشته به معرفی آن پرداختیم. شان مونسون کارگردان فیلم ساکنان زمین اتحاد را در سال 2015 با همراهی هنرمندان و نویسندگان بسیاری از جمله واکین فینیکس، کیسی افلک، کتی فریستون، الن دی جنرس و پرشیا وایت به‌عنوان گوینده ساخته است.
درصورت تمایل برای اطلاع بیشتر درباره‌ی حقوق حیوانات، وگانیسم و گیاهخواری با کلیک روی لینک زیر، سایر نوشته‌های ما درباره‌ی این موضوعات را هم مطالعه کنید:
