افلاطون یا آریستوکلس در حدود نیمه‌ی ماه مارس و نیمه‌ی ماه جولای سال 427 پیش از میلاد در شهر آتن به دنیا آمد. اگرچه بسیاری از مورخان آتن را زادگاه افلاطون می‌دانند، با این حال برخی بندر اگینا را مکان تولد او ذکر کرده‌اند. افلاطون در حقیقت لقبی است که به سبب شانه‌های پهن آریستوکلس به وی داده شده بود. افلاطون در سال‌های جوانی کشتی‌گیر بوده است. او توانسته بود برای دو بار جایزه‌ی بازی‌های ایسمی (Isthmia)، یکی از چهار فستیوال معروف ورزشی در یونان قدیم که هر دو سال یک‌بار برگزار می‌شده‌اند، را برنده شود. زندگی افلاطون مجموعاً خالی از تغییر و تحولات جدی نبوده و بسیاری از اتفاقات پیش آمده برای او بر افکار-اش نیز اثر داشته‌اند. در این نوشته نگاهی به بیوگرافی افلاطون و وقایع شاخص زندگی این فیلسوف بزرگ خواهیم داشت.
خانوادهی افلاطون
خانوادهی افلاطون اشراف‌زاده و اهل سیاست بوده‌اند. پدر وی آریستون و مادرش پریکتیونه نام داشته‌اند که هر دو از نسب سیاست‌مداران بزرگ آتنی بوده‌اند. افلاطون دو برادر با نام‌های گلاوکن و آدئیمانتوس داشته که در برخی مکالمات افلاطون از جمله رساله‌ی جمهوری به آن‌ها اشاره شده است. گذشته از این، افلاطون یک خواهر به نام پوتونه داشته است. پوتونه پس از درگذشت افلاطون اداره‌ی آکادمی تأسیس شده توسط افلاطون را بر عهده گرفته است. در مکالمات افلاطون نام دو تن از دیگر اعضای خانوادهی افلاطون نیز به چشم می‌خورد. این افراد کریتیاس و خارمیدس نام دارند.
آشنایی افلاطون با سقراط
نمی‌توان از بیوگرافی افلاطون گفت و نامی از سقراط نیاورد. ظاهراً افلاطون در سال 407 پیش از میلاد وارد حلقه‌ی سقراطی شده است. افلاطون در مدت کوتاهی علاقه‌ی بسیاری به سقراط پیدا کرده و از این‌که می‌دید سقراط می‌تواند با سوالات خود اصول و مقبولات افراد پیرامونش را به چالش بکشد، بسیار محظوظ می‌شده است. افلاطون به‌تدریج دوست صمیمی استاد خود شد و به حدی از وی تأثیر پذیرفت که بعدها در اغلب آثار-اش، از نام او به عنوان شخصیت اصلی محاورات استفاده کرد. در زمان مرگ سقراط افلاطون 28 سال داشت. در چهار رساله از رسالات افلاطون به مرگ سقراط اشاره شده است.
ضدیت افلاطون با دموکراسی
از آن‌جا که پس از مرگ سقراط بسیاری از وقایع زندگی افلاطون و آثار او تحت تأثیر مخالفت‌اش با دموکراسی قرار دارد، مختصری به علل احتمالی شکل‌گیری چنین ضدیتی در افکار افلاطون اشاره خواهیم نمود.
افلاطون در نخستین سال‌های جنگ بین آتن و اسپارت، یعنی همان جنگ‌های پلوپونزی، به دنیا آمد. این جنگ برای مدت حدود 30 سال، از 431 تا 404 پیش از میلاد ادامه پیدا کرد. در این جنگ آتن شکست بسیار سختی از اسپارت خورد. این امکان هست که افلاطون شکست آتن را نتیجه‌ی دموکراسی پنداشته باشد. همان‌طور که گفته شد افلاطون خود از خانواده‌ای اشرافی بوده است و همین نسب خانوادگی می‌توانسته ضدیت او را با دموکراسی فزونی بخشد. گذشته از این، سقراط در زمان حکومت دموکرات‌ها بود که به اعدام محکوم شد. تمامی این عوامل می‌توانند در کنار موفقیت و شکوه حکومت اسپارت، افلاطون را نسبت به حکومت دموکراسی بدگمان کرده و او را به حکومتی مشابه حکومت اسپارت علاقه‌مند ساخته باشند.
سفرهای افلاطون
در ادامه‌ی بیوگرافی افلاطون باید به سفرهای او اشاره داشته باشیم، سفرهایی که نقشی مهم در زندگی او ایفا کرده‌اند. افلاطون به‌سبب رابطه‌ی نزدیک با سقراط و تلاش برای رهایی سقراط از بند، پس از مرگ استاد خود، شاید به نوعی، مجبور شد تا آتن را ترک گوید. در مورد سفرهای افلاطون سخنان بسیار گفته شده است که اغلب آن‌ها مورد تردید هستند. تنها در مورد سفر افلاطون به ایتالیای جنوبی و سیسیل است که تردیدی وجود ندارد.
آن‌چه مورد تأیید نیست، سفر افلاطون در سال 399 پیش از میلاد به مگارا و پس از آن سفر به مصر و کورون است.
افلاطون برای نخستین بار در سال 390-388 پیش از میلاد بود که به سیسیل سفر کرد. ظاهراً هدف اصلی افلاطون از این سفر بازدید از آتشفشان اتنا و یا آشنایی با متفکران فیثاغورسی سیسیل بوده است. آتشفشان اتنا همان آتشفشانی است که امپدوکلس یکی از فیلسوفان پیشاسقراطی به خیال جاودان ماندن در آن پرید. در این سفر افلاطون تأثیر بسیاری از عقاید فیثاغورسیان گرفته است.
1- نخستین سفر افلاطون به سیراکوس
در این سفرها افلاطون با دیونوسیوس اول، پادشاه سیراکوس، ملاقات داشته است. اقامت افلاطون در دربار سیراکوس به اختلافاتی بین او و دیونوسیوس اول منتج شده است. دیونوسیوس اول افلاطون را با کشتی روانه‌ی بندر اگینا نمود و دستور داد تا وی را در آن‌جا با قیمت اندکی به عنوان یک برده بفروشند. در این بندر فردی به نام آنیکریس کورنایی، دوست ثروتمند افلاطون، وی را شناخته و به قیمت اندکی خریداری نمود. پس از آن آنیکریس افلاطون را به همراه سرمایه‌ی مورد نیاز او برای تأسیسی آکادمی روانه‌ی آتن ساخت.
2- دومین سفر افلاطون به سیراکوس
پس از دیونوسیوس اول، پسر وی دیونوسیوس دوم حاکم سیراکوس شد. دیونوسیوس دوم دایی خود دیون را، که در سفر اول افلاطون با وی رابطه‌ی صمیمانه‌ای برقرار کرده بود، در اداره‌ی امور حکومت دخالت داد. دیون دیونوسیوس را بر آن داشت تا از افلاطون در اداره‌ی امور حکومت بهره جوید. چنین شد که افلاطون برای بار دیگر در سال 366 پیش از میلاد رهسپار سیراکوس شد. افلاطون امیدوار بود که بتواند در آن سرزمین آرمان‌های سیاسی خود را تحقق بخشد، اما به سبب اختلاف ایجاد شده بین درباریان با دیون، وی از دربار اخراج و تبعید شد. افلاطون محبور شد برای حدود یک سال در دربار دیونوسیوس دوم به عنوان مهمانی اسیر شاه زندگی کند. پس از آن دوباره به آتن بازگشت.
3- سومین سفر افلاطون به سیراکوس
در سال 361-360 پیش از میلاد دیونوسیوس از افلاطون خواست تا مجدداً به سیراکوس سفر کند. وی سفر افلاطون به سیراکوس را شرط آشتی با دیون قرار داد. بدین‌ترتیب افلاطون برای سومین بار راهی سیراکوس شد. اما در این سفر هم نتوانست به اهداف خود دست یابد. چنین شد که وی به آتن بازگشت و پس از آن تا آخر عمر در آن‌جا زندگی کرد.
تأسیس آکادمی
افلاطون در سال 386 پیش از میلاد، قطعه زمینی در نزدیکی پرستش‌گاه هروس هکادموس در شمال غرب آتن خریداری کرد. در این زمین مشجر افلاطون «آکادمی» را تأسیسی نمود. آکادمی از نظر حقوقی اتحادیه‌ای دینی برای بزرگ‌داشت خدایان دانش و هنر بود. در آکادمی هم مردان و هم زنان به تحصیل دروس و مباحث مربوط به فلسفه اشتغال داشتند. آکادمی تا سال 87 پیش از میلاد مرکز فلسفه‌ی افلاطونی به شمار می‌آمد. این مدرسه در نهایت در سال 529 میلادی توسط ژوستینیان امپراطور روم بسته شد.
مرگ افلاطون
افلاطون در سال 347-348 پیش از میلاد در هشتاد و یک سالگی درگذشت. به گفته‌ی سیسرون وی در یک جشن عروسی و «در هشتاد و یک سالگی در حال نوشتن درگذشت».
آثار افلاطون
در آخر بحث‌مان در مورد بیوگرافی افلاطون بد نیست نگاهی به آثار او نیز داشته باشیم. آثار افلاطون تقریباً همگی به صورت محاوره هستند. دقیقاً مشخص نیست که کدام یک از این محاورات توسط شخص افلاطون و کدام‌یک توسط افراد دیگر، با استفاده از شیوه‌ی افلاطون، نگاشته شده‌اند. با این حال تحقیقات اخیر نشان می‌دهند که محاوراتی که محققاً از افلاطون اند، به ترتیب تاریخ نگارش، به شرح زیر هستند:
1- لاخس
2- خارمیدس
3- پروتاگوراس
4- اوتیفرون
5- لیزیس
6- کتاب اول جمهوری
7- ایون
8- آپولوژی
9- کریتون
10- گرگیاس
11- منون
12- اویتیدم
13- کراتیلوس
14- هیپیاس کوچک و بزرگ
15- منکسنوس
16- مهمانی
17- فایدون
18- کتاب دوم تا دهم جمهوری
19- فایدروس
20- ته‌ئه‌تتوس
21- پارمنیدس
22- سوفیست
23- مرد سیاسی
24- تیمائوس
25- کریتیاس
26- فیلبس
27- قوانین
