مجلهی لوکئوم | مجلهی فلسفه – ادبیات – هنر
استانبول، این شهر توریستی، مجموعه‌ای از دیدنی‌های تاریخی و مدرن را در خود جای‌داده‌است. اگر شما هم عاشق بازدید از دیدنی‌های تاریخی و پر رمز و راز هستید، استانبول بهترین مقصد برای سفرتان خواهد بود. در میان تمام دیدنی‌های استانبول، یکی از محبوب‌ترین و عجیب‌ترین جاذبه‌هایی که پیشنهادمی‌کنیم حتما به آن مراجعه‌کرده و از آن دیدن‌کنید، بزرگ‌ترین سرداب باقی‌مانده از امپراتوری روم شرقی، یعنی باسیلیکا سیسترن است، آب‌انباری باستانی که آمیزه‌ای از تاریخ و جذابیت است. در این مطلب قصدداریم اطلاعات بیشتری درباره‌ی تاریخچه، اماکن دیدنی نزدیک این جاذبه، آدرس و راه‌های دسترسی به باسیلیکا سیسترن استانبول را دراختیار شما قراردهیم. با ما همراه شوید تا بازدیدی کوتاه اما جامع از این جاذبه‌ی توریستی محبوب انجام‌دهیم.
تاریخچه‌ای کوتاه از باسیلیکا سیسترن
این بنای تاریخی و متفاوت در قرن ششم میلادی و برای ژوستینین یکم امپراتور روم شرقی ساخته‌شده و محلی برای تامین آب قصر و ساختمان‌های مهم شهر قسطنطنیه بوده‌است. ستون‌های مرمری این بنا باعث شدند تا در میان عموم مردم و به زبان ترکی یِرِباتان سیسترن Yerebatan SarnıCı به معنای فرورفته در زمین نامیده‌شود و چون این آب انبار متعلق به یک کلیسا بوده، در زبان انگلیسی به آن کلیسای آب انبار یا باسیلکا سیسترن Basilica Cistern می‌گویند. باسیلیکا به معنای محل عبادت و سیسترن هم به معنای آب انبار یا سرداب است.
قسطنطنیه در جریان شورش‌های نیکا در سال 532 میلادی که یکی از فاجعه‌بارترین شورش‌ها در تاریخ قسطنطنیه بود و کشتار و خون‌ریزی زیادی هم در پی داشت، نابودشد و به تبع آن آب انبار باسیلیکا هم دچار تخریب‌هایی شد که به‌عنوان اولین مرمت و بازسازی در زمان امپراتور ژوستنین برای بازسازی آب انبار باسیلیکا اقدام‌شد. جالب است بدانید که کلیسایی که آب انبار متعلق به آن بود و به‌دلیل وجود آن نام باسیلیکا گرفته‌بود، برعکس آب انبار، دیگر وجودندارد.
باسیلیکا سیسترن در تمام دوره‌ها از اهمیت بالایی برخوردار بود و موردتوجه تمام حاکمان. این ماجرا تا قرن 15 میلادی هم همچنان ادامه‌داشت و حتی بعد از فتح قسطنطنیه توسط امپراتوری عثمانی هم از آب باسیلیکا سیسترن برای کاخ توپکاپی و محل اقامت امپراتور عثمانی استفاده‌می‌شد. اما در امپراتوری عثمانی به دلیل وجود احکام اسلامی بیشتر علاقه به استفاده از آب‌های روان بود و کمتر از آب ذخیره شده در آب انبارها استفاده‌می‌کردند بنابراین استفاده از باسیلیکا سیسترن چندان ادامه پیدانکرد و این موضوع باعث شد تا سرداب باسیلیکا بدون استفاده مانده و به آن رسیدگی نشود و رفته‌رفته فراموش‌شود.
استفاده‌ی مجدد و کشف دوباره‌ی باسیلیکا سیسترن
تا اواسط قرن شانزدهم همچنان سرداب باسیلیکا فراموش شده‌بود. این روند تا زمانی ادامه پیداکرد که پتروس جولیوس (P. Gyllius) دانشمند و مکان‌نگار فرانسوی، با دریافت فرمان فرانسوای اول، پادشاه وقت فرانسه، به قسطنطنیه اعزام‌شد تا درباره‌ی نسخ خطی و باستانی روم شرقی تحقیق‌کند. هنگامی که او در اطراف ایاصوفیه در حال تحقیق و گشت‌و‌گذار بود، حرف‌های مردم درباره چاه محلی به نام باسیلیکا سیسترن را شنید که ادعا می‌کردند که آب مورد نیازشان را می‌توانند با سطل از زیرزمین خانه‌ای به‌دست‌بیاورند و حتی گاه در این آب‌ها ماهی هم صید می‌کنند. او با شنیدن این حرف‌ها به آن مکان رفت و از پله‌ها پایین رفت و با سرداب بزرگ و مرمرین باسیلیکا مواجه‌شد. او با استفاده از یک قایق در باسیلیکا مشغول به گشت شد و اندازه‌های این بنا را پیدا و تعداد ستون‌ها را مشخص‌کرد. در نهایت با ثبت این اطلاعات در کتاب خود، باسیلیکا سیسترن فراموش‌شده را به اروپاییها و تمام دنیا مجددا شناساند.
درنهایت بعد از این بالا و پایین‌شدن‌ها و مرمت‌ها و بازسازی‌ها، باسیلیکا سیسترن استانبول در تاریخ 9 سپتامبر 1987 با تغییرات و بازسازی‌هایی افتتاح شد. امروزه یکی از سازمان‌های فرهنگی شهرداری استانبول، باسیلیکا سیسترن را اداره‌می‌کند و این مکان را به‌عنوان یک موزه در اختیار مردم قرارداده‌است و بازدید برای عموم آزاد است. تا به حال رویدادهای ملی و بین‌المللی بسیاری هم در این سرداب تاریخی، برگزارشده که به همین علت هم یکی از نقاط مهم استانبول شناخته‌می‌شود.
در باسیلیکا سیسترن با چه چیزهایی روبه‌روخواهیدشد؟
در استانبول با جاذبه‌های دیدنی بسیاری روبه‌رو هستیم که در زیر زمین قرار دارند. استانبول صدها آب‌انبار دارد که همگی زیر زمین بوده و در زمان‌های دور، نقش ذخیره و تأمین آب موردنیاز مردم این شهر را برعهده داشته‌اند. باسیلیکا سیسترن در میان این آب‌انبارها بزرگ‌ترین‌شان است که بسیار تماشایی و جذاب است و به مقصدی برای توریست‌های مختلف از سراسر دنیا تبدیل‌شده‌است.
برای بازدید از این مکان متفاوت باید ۵۲ پله پایین بروید. بعد از طی‌کردن این پله‌ها با سازه‌ای عظیم روبه‌رو می‌شوید. ستون‌های بزرگ و غول‌پیکر مرمری که تعدادشان به 336 عدد می‌رسد و برای جلوگیری از ریزش سقف و استحکام آب انبار ساخته‌شده‌اند. این آب انبار ظرفیت نگه‌داری از 80هزار مترمکعب آب را در خود دارد و وسعت آن در حدود 8900 مترمربع است.
ستون‌هایی که در این مکان وجود دارند، جز چند ستون دندانه‌دار و شیاردار، استوانه‌ای هستند. دو پایه ستون به شکل سر مدوسا در این مکان وجود دارند که از آثار مربوط به روم باستان هستند. از نظر محققین از این سرها برای استحکام بخشیدن به ستون‌ها استفاده‌شده اما با وجود این حقیقت، افسانه‌هایی هم در مورد این دو سر وجوددارند. مردم در گذشته باور داشتند که نگاه مدوسا قدرتی افسانه‌ای داشته و افراد را به سنگ تبدیل می‌کند. با باور این موضوع در گذشته برای محافظت از بناها، اماکن مخصوص و ساختمان‌های بزرگ از سر مدوسا استفاده‌می‌شد. به همین دلیل هم عده‌ای عقیده‌دارند که این سرها برای محافظت از آب انبار باسیلیکا سیسترن در این محل قرارداده‌شده‌است.
یکی از ستون‌های آب انبار باسیلیکا دارای طرح‌هایی کنده‌کاری‌شده و جالب از چشم پرنده، شاخه‌های کج و قطره‌های اشک هستند که گفته‌می‌شود قطره‌های اشک برای احترام به صدها برده‌ای که در طی ساخت آب انبار عمر خود را ازدست داده‌اند، حکاکی شده‌است.
اگر در این آب انبار 1500 ساله با دقت بگردید، حتما متوجه ماهی‌هایی که برای تمیز نگه‌داشتن آب سرداب در آب هستند خواهیدشد که این ماهی‌ها هم یکی از زیبایی‌های سرداب محسوب می‌شوند.
جاذبه‌های دیدنی اطراف باسیلیکا سیسترن را هم بشناسید
این آب انبار دیدنی در محله‌ی فاتح استانبول قرارگرفته‌است. محله فاتح، محله‌ای است که به سبک معماری یهودی یونانی ساخته‌شده و منطقه‌ای بسیار محبوب در میان گردشگران است. این شبه‌جزیره‌ی تاریخی، علاوه‌بر آب انبار باسیلیکا سیسترن، جاذبه‌های دیدنی دیگری هم دارد، از جمله ایاصوفیه، کاخ توپکاپی، دژ یدیکوله، آب گرم والنس، مسجد سلطان احمد، موزه هنرهای اسلامی و ترکی، پارک گولهانه،هیپودروم، کلیسای کورا، موزه باستان شناسی، مسجد سلیمانیه، حمام چمبرلیتاش، گرند بازار و بازار مصری و … که از میان این لیست، ایاصوفیه، مسجد سلطان احمد و کاخ توپکاپی در نزدیکی باسیلیکا سیسترن قراردارند و شما می‌توانید بعد از بازدید از این آب انبار قدیمی، به این مکان‌ها سر بزنید:
1- مسیجد ایاصوفیه
شاید خیلی از ما وقتی اسم ترکیه یا استانبول را می‌شنویم تصویری از ایاصوفیه در ذهن‌مان به‌وجودبیاید. ایاصوفیه در سال 360 میلادی به‌دستور کنستانتین دوم، با نام کلیسای هاجیا صوفیا به عنوان کلیسای بزرگ امپراتوری بیزانس روم ساخته‌شد اما 900سال بعد، زمانی‌که نیروهای عثمانی، استانبول را فتح کردند به دستور پادشاه عثمانی این کلیسا به مسجد تبدیل‌شد. درنهایت با قدرت‌گرفتن مصطفی کمال آتاتورک در ترکیه و اعلام رسمیت جمهوری ترکیه به جای امپراتوری عثمانی، مسجد ایاصوفیه هم به موزه ایاصوفیه تبدیل‌شد.
بازدید از این مکان در تمام روزهای هفته امکان‌پذیر است. فاصله مسجد ایاصوفیه تا باسیلیکا سیسترن را می‌توانید حتی پیاده طی‌کنید، چرا که این دو مکان 150 متر فاصله دارند. باسلیکا در جنوب غربی ایاصوفیه قراردارد.
2- مسجد سلطان احمد یا مسجد آبی یا مسجد کبود
این بنا که از باشکوه‌ترین بناهای استانبول و ترکیه به‌حساب می‌آید، به دستور سلطان احمد اول ساخته‌شده و از همین رو نام این سلطان بر مسجد نهاده‌‌شده‌است. اما به‌خاطر وجود کاشی‌هایی با رنگ آبی و جذاب داخل ساختمان، به عنوان مسجد آبی هم شناخته‌می‌شود. البته یک بیان دیگر هم برای نام‌گذاری این مسجد وجود دارد و آن این است که ملوانانی که در دریای مرمره از کشتی‌های خود انعکاس آب را روی مسجد می‌دیدند و نام آن را مسجد آبی گذاشتند.
مکان ساخت این بنا اهمیت ویژه‌ای داشت چراکه قرار بود مسجد سلطان احمد نمادی برای قدرت و اعتبار امپراتوری عثمانی باشد. بنابراین این بنا را در مرکز شهر و محل پیشین کاخ اعظم قسطنطنیه که کاخ مشهور امپراتوری روم بود، ساختند. مقبره سلطان احمد در قسمت شمالی ساختمان و روبروی پارکی به همین نام است وجوددارد. مسجد سلطان احمد تا به حال چندبار هم بازسازی شده‌است. البته قابل ذکراست که مسجد آبی در تمام دنیا یکی از خاص‌ترین مساجد است که نامش در لیست زیباترین مساجد از نگاه نشنال جئوگرافیک و دیگر سایت‌های معتبر وجوددارد.
مسجد سلطان احمد روبروی باسیلیکا سیسترن قرارگرفته‌است و 6 دقیقه طول می‌کشد تا پیاده بین آن‌ها جابجا شوید.
3- کاخ توپکایی
کاخ توپکاپی، نخستین کاخ پادشاهان عثمانی در ترکیه و حدود 400 سال خانه‌ای برای پادشاهان عثمانی بود. این مکان امروزه به موزه تبدیل‌شده‌است و از پرطرفدارترین جاذبه‌های گردشگری شهر استانبول هم به‌شمار می‌رود. شما می‌توانید در این موزه، آثار ادبی و هنری متعلق به ایران را هم ببینید و از گنج های سلطنتی، لباس، شمشیرها و وسایل پیامبران هم دیدن‌کنید. وسایلی مانند شمشیر حضرت محمد و عصای حضرت موسی در این موزه وجوددارند.
اما علاوه‌بر زیبایی‌های داخل این موزه، باغ‌های باشکوهی هم در این کاخ وجوددارند که از زیباترین مکان‌ها برای بازدید گردشگرا هستند. یونسو کاخ موزه توپکاپی را در سال 1985 به‌عنوان بهترین مثال از قصرهای دوران امپراتوری عثمانی ثبت جهانی کرد.
این مکان در حدود 5 دقیقه تا مسجد سلطان احمد پیاده‌روی دارد. بنابراین فاصله‌ی چندانی هم از باسیلیا سیسترن ندارد.
آدرس باسیلیکا سیسترن و مسیرهای دسترسی به باسیلیکا سیسترن
به دلیل قرارگیری این بنا در مرکز شهر استانبول، دسترسی به آن با تمام وسایل نقلیه‌ی عمومی ازجمله اتوبوس، مترو و تراموا برای گردشگران ممکن‌است.
آدرس باسیلیکا سیسترن: استانبول، منطقه فاتح، محله علمدار، خیابان یرباتان ۱/۳
هزینه ورود : ۲۰ لیر ترکیه و 6 یورو برای گردشگران
در روزهای بهار و تاستان می‌توان از ساعت 9 تا 18:30 از این مکان بازدیدکرد و در روزهای زمستان تا ساعت 17:30.
سخن پایانی
باسیلیکا سیسترن استانبول از آن دست مکان‌هایی است که لازم است یک‌بار هم که شده آن را ببینید. این مکان بسیار متفاوت از تمام دیدنی‌های دیگر است. آب انبار یا سردابی بزرگ با قدمت چند قرن و با ستون‌های غول‌پیکر که بی‌شک محو عظمت آن خواهیدشد. در این مطلب سعی کردیم مفید و البته مختصر درباره‌ی این مکان صحبت‌کنیم تا شما هم پی به اهمیت بازدید از این مکان تاریخی جذاب ببرید. اما افسانه‌ها و اتفاقات مربوط به این مکان بسیار بیشتر از چیزهایی هستند که بیان‌شد.
