اواخر دهه‌ی 40 و هفت سالِ نخست دهه‌ی 50 شمسی، اوج موسیقی ایران بود. این سخن به‌معنای آن نیست که نگارنده‌ی این سطور هیچ از برای موسیقی اصیل و سنتی ایرانی ارزش قائل نیست، نه، بل بیان‌گر آن است که در دهه‌ی 40 و دهه‌ی 50 موسیقی‌دانان و خواننده‌هایی آمدند و شاهکارهایی خلق کردند که هر کاری انجام دهی نمی‌توانی آن شاهکارها را از تاریخ موسیقی ایران پاک کنی. موسیقی‌هایی در ژانرهای پاپ، راک، راک‌اندرول، جاز و حتی سنتی ایرانی در این دو دهه خلق شدند که هنوز هم که هنوز است پس از حدود 50 سال حتی چند نسل پس از نسل جوان آن روزگار به آن موسیقی‌ها گوش می‌دهند. جالب این‌جاست که بسیاری از آهنگسازان و خوانندگانی که در دهه‌های 40 و 50 شاهکار می‌آفریدند، در دهه‌های 60 و 70 و 80 و 90 نتوانستند آن شاهکارها را تکرار کنند – شاید در این بین بتوان چند نفر از جمله بابک بیات، منوچهر چشم‌آذر و جهانبخش پازوکی را استثنا دانست. این نوشتار بر روی معرفی بهترین آهنگ‌های دهه‌ی 50 و دهه‌ی 60 و البته دهه‌ی 40 متمرکز است. ابتدا مروری بر چند تا از بهترین آهنگ های دهه 50 خواهیم داشت و پس از آن به سروقت بهترین آهنگ های دهه 60 خواهیم رفت.
بهترین آهنگ های دهه 50
33- بهار زندگی با صدای هایده
هایده از استثناهای خوانندگان پیش از انقلاب است، از این لحاظ که در سال‌هایی که در خارج از ایران فعالیت داشت کارهای بهتری از او منتشر شدند، لیکن در میان کارهایی که در ایران اجرا کرده هم موسیقی‌ها و ترانه‌هایی که بتوان صفت «عالی» را بدان‌ها اطلاق کرد وجود دارد. یکی از آن‌ها همین «بهار زندگی» است. بیت نخست شعر این ترانه، یعنی «در بهار زندگی احساس پیری می‌کنم، با همه آزادگی فکر اسیری می‌کنم»، از بهترین بیت‌های سروده‌شده توسط ترانه‌سرایان تاریخ ایران است.
موسیقی زیبا و البته اجرای عالی زنده‌یاد هایده در کنار شعر عالی موجب شده‌اند که ترانه‌ی بهار زندگی یکی از بهترین آهنگ‌های دهه‌ی 50 باشد. شهر و ملودی این آهنگ کار استاد جهابخش پازوکی هستند. این ترانه‌ی زیبا را در زیر بشنوید و لذت ببرید:
پکیج 800 موسیقی قدیمی از بهترین خوانندگان دهه‌های 60، 50، 40 و 30 ==> اینجا کلیک کنید
32- هوای حوا یا قصه‌ی دل با صدای عماد رام
عماد رام از آن آهنگسازان و خوانندگانی است که چندان در میان عامه‌ی مردم شناخته نیستند، لیک نقشی مهم در موسیقی ایران دارند. موسیقی‌های شاهکاری که عماد رام در دهه‌های 40 و 50 ساخته را بسیاری از خوانندگان مشهور از جمله مهستی، ستار، شکیلا و داریوش اقبالی خوانده‌اند و بیشتر مردم شاهکارهای او را با صدای دیگران شنیده‌اند، اما خود او نیز خواننده‌ای حرفه‌ای بود و بالخاصه شاهکارهایی که با ترانه‌های زنده‌یاد معینی کرمانشاهی خلق کرد را هیچ‌زمان نمی‌توان در تاریخ موسیقی ایران نادیده گرفت.
قصه‌ی دل یا هوا حوا ترانه‌ای است که در هر سنی می‌توان با آن احساس نزدیکی کرد: دل من یه روز به دریا زد و رفت، پشت پا به رسم دنیا زد و رفت …
این ترانه را بعدها زنده‌یاد ناصر عبداللهی نیز اجرا کرد، اما به‌گمان‌ام اصلاً قیاس‌پذیر با نسخه‌ی اصلی آن با صدای عماد رام نیست، بالخاصه با تنظیم فوق‌العاده‌ی زنده‌یاد عماد رام.
این شاهکار را گوش دهید و از همه‌ی زوایا و جوانب آن لذت ببرید:
پکیج 800 موسیقی قدیمی از بهترین خوانندگان دهه‌های 60، 50، 40 و 30 ==> اینجا کلیک کنید
31- عروسک با صدای ستار
عروسک از شاهکارهایی است که ستار اجرا کرده و هنوز هم پس از حدود 50 سال می‌توان آن را گوش داد و نزدیک‌ترین ارتباط را با آن برقرار کرد.
شعر این ترانه از استاد اردلان سرفراز و آهنگ آن ساخته‌ی استاد فریبرز لاچینی است. لاچینی برای خواننده‌های زیادی آهنگ نساخته و برای ستار هم فقط سه آهنگ ساخته است، اما هرسه‌ی آن آهنگ‌ها از بهترین کارهای ستار هستند: از جمله همین عروسک، تصویر و هنوز.
با همین آهنگ عروسک، ستار کار دیگری با نام «شمع نیمه‌جون» دارد که اتفاقاً شعر آن هم سروده‌ی اردلان سرفراز است. جای این عروسک می‌شد آن شمع نیمه‌جون را هم گذاشت: «مثل شمع نیمه‌جون داره می‌سوزه تن‌ام، کسی باور نداره این تن خسته من‌ام، خیره مونده به افق، چشم انتظار من، هم‌زبون شعله‌هاست داد من هوار من».
عروسک را در زیر بشنوید و لذت ببرید: «اما خیلی دیر دونستم تو فقط عروسکی، کور و کر بازیچه‌ی باد مثل یک بادبادکی، دل‌سپردن به عروسک منو گم کرد تو خودم، تو رو خیلی دیر شناختم وقتی که تموم شدم».
30- فردا تو می‌آیی با صدای هوشمند عقیلی
غم نهفته در تمامی آهنگ‌هایی که جهانبخش پازوکی وجود دارد را در همان 30 ثانیه‌ی نخست آهنگ درمی‌یابم. جهانبخش پازوکی هم ترانه‌سراست و هم آهنگساز و در طی دوران فعالیت‌اش شاهکارهای زیادی را آفریده از جمله همین فردا تو می‌آیی با صدای هوشمند عقیلی.
تنظیم شاهکار این ترانه هم، که به‌جرأت می‌توانم گفت حداقل نیمی از زیبایی ترانه را رقم زده، کار استاد زنده‌یاد ناصر چشم‌آذر است.
پکیج 800 موسیقی قدیمی از بهترین خوانندگان دهه‌های 60، 50، 40 و 30 ==> اینجا کلیک کنید
29- پل با صدای گوگوش
شماعی‌زاده، اردلان سرفراز و واروژان از کسانی هستند که نقشی پررنگ در شهرت و محبوبیت گوگوش ایفا کرده‌اند. از میان کارهایی که واروژان برای گوگوش ساخته، «پل» را از همه منسجم‌تر و زیباتر دریافته‌ام. شعر عالی این ترانه هم کار استاد ایرج جنتی عطایی است و از آن ترانه‌هاست که حتی دهه‌های بعدی هم شنوندگان خود را دارد:
برای خواب معصومانه‌ی عشق، کمک کن بستری از گل بسازیم، برای کوچ شب‌هنگام وحشت، کمک کن با تن هم پل بسازیم:
بهترین آهنگ های دهه 50
28- اسیر شب با صدای فرهاد
جغد بارون‌خورده‌ای تو کوچه فریاد می‌زنه، زیر دیوار بلندی یه نفر جون می‌کنه، کی می‌دونه تو دل تاریک اون چه می‌گذره، پای برده‌های شب اسیر زنجیر غمه.
فقط باید ترانه‌سرایی حرفه‌ای باشی و واژگان مثل موم در دست‌ات باشند تا بتوانی ترانه‌ات را با عبارت «جغد بارون‌خورده» آغاز کنی. اسیر شب از بهترین کارهای فرهاد مهراد و البته از بهترین آهنگ‌های دهه‌ی 50 است:
پکیج 800 موسیقی قدیمی از بهترین خوانندگان دهه‌های 60، 50، 40 و 30 ==> اینجا کلیک کنید
27- کوچه‌ی شهر دل با صدای فریدون فروغی
کوچه‌ی شهر دل از معدود ترانه‌هایی است که کورش یغمایی زحمت ساخت آن‌ها را برای زنده‌یاد فریدون فروغی کشیده است، اما بدون‌تردید از ماندگارترین آهنگ‌های دهه‌ی 50 است. فروغی، فرهاد مهراد و کورش یغمایی نسلی جدید از برای موسیقی دهه‌ی 50 ایران بودند و در حال ساخت شاهکارهایی بودند که متأسفانه دیگر هیچ‌وقت آن شاهکارها را ادامه ندادند، درصورتی‌که شاید می‌شد ادامه داد.
کوچه‌ی شهر دل، باوجودی‌که با صدای فوق‌العاده‌ی زنده‌یاد فروغی ماندگار شده، هیچ نمی‌توان ردپای کورش یغمایی را هم در ملودی و هم در تنظیم‌اش ندید. ترانه‌ی بسیار خوب این آهنگ نیز اثری از حسین نجفیان است.
26- اجاق با صدای حسن شماعی‌زاده
شماعی‌زاده نمی‌خواست بخواند، لیکن دید آهنگسازی نمی‌تواند از برای‌اش آن‌چنان شهرت و آن‌چنان پولی به همراه داشته باشد، این‌گونه شد که خواند و البته که در دوران اولیه‌ی خواندن‌اش چندین بار در نظرسنجی‌های مجله‌ی مرد روز به‌عنوان بهترین خواننده‌ی مرد سال شناخته شد.
شماعی‌زاده در دهه‌ی 60 بود که روی به خواندن ترانه‌های شاد آورد و البته عمده‌ی مردم هم او را با همین ترانه‌های شاد می‌شناسند، لیکن او پیش از انقلاب – به سبب روح آن دوران – آهنگ‌های پاپ، راک و جاز هم خوانده و برخی از آن‌ها از ماندگارترین آهنگ‌های دهه‌ی 50 هستند.
پکیج 800 موسیقی قدیمی از بهترین خوانندگان دهه‌های 60، 50، 40 و 30 ==> اینجا کلیک کنید
اجاق یکی از بهترینِ آن‌هاست. شعر آن را اردلان سرفراز سروده و آهنگ‌اش را خود شماعی‌زاده ساخته است. تنظیم آهنگ هم کار خود اوست. در دهه‌ی 90 هم شماعی‌زاده این آهنگ را بازخوانی کرد، که البته همچون تمامی آهنگ‌هایی که توسط خود خوانندگان بعدها بازخوانی شده‌اند، نسخه‌ی اولیه بسیار بهتر و دلنشین‌تر است. این شاهکار را با شعر غمگین‌اش در زیر بشنوید:
25- مرد تنهای شب با صدای حبیب
زنده‌یاد حبیب در دهه‌ی 50 آهنگ‌هایی بسیار بهتر از دهه‌های بعدی دارد – البته از نظر من. دهه‌ی 50 است که او در برهه‌ای کوتاه هم همسر-اش را از دست می‌دهد و هم مادر-اش را و این‌گونه می‌شود که شاهکارهایی همچون «ببار ای برف»، «رفتی و از رفتن تو»، «امشب، شب جدایی‌مونه» و «شهلای من کجایی» را خلق می‌کند، اما به‌گمان‌ام مرد تنهای شب از همه‌شان حس‌دارتر، نفوذکننده‌تر و ماندگارتر است – ترانه‌ای که حتی 50 سال پس از خلق‌اش نیز می‌توان در شبی تاریک و همراه با تنهاییِ بسیار گوش‌اش داد و از آن لذت برد.
24- شقایق با صدای داریوش
شقایق از شاهکارهای داریوش اقبالی است، از آن‌هایی که اگر کسی که تازه درحال آشنایی با تاریخ موسیقی ایران باشد و آن را گوش کند، خیلی سریع درمی‌یابد که در شعر، آهنگ، تنظیم و روش خواندن آن نسبت به بسیاری از ترانه‌های قبل از آن انقلابی صورت گرفته‌است.
هیچ وقت پیش نیامده که اردلان سرفراز، فرید زلاند و داریوش اقبالی در ساخت یک ترانه نقش داشته باشند و آن ترانه چیز بد یا حتی متوسطی از آب درآمده باشد. بدون‌شک شقایق در تاریخ موسیقی ایران جاودانه خواهد ماند. سرفراز در شعر شقایق مانند بسیاری دیگر از اشعار-اش از جمله «سال دوهزار» بسیار به عشق و معنویت پرداخته و آن را در «دنیای دود و آهن» و «سودپرستی» ستوده‌است.
پکیج 800 موسیقی قدیمی از بهترین خوانندگان دهه‌های 60، 50، 40 و 30 ==> اینجا کلیک کنید
23- رسوای زمانه با صدای الهه
رسوای زمانه شاید باید جایگاهی بهتر از جایگاه حاضر می‌داشت، اما خیلی مهم نیست بل آن‌چه که مهم است این است که این ترانه هم شعری فوق‌العاده دارد و هم ملودی‌ای جاودانه. رسوای زمانه شعر-اش را زنده‌یاد بهادر یگانه سروده است و ملودی جاودانه‌اش اثری از همایون خرم است. این ترانه در دهه‌ی 40 شمسی با صدای الهه وارد دنیای موسیقی شد و جالب آن که الهه با همین ترانه بود که به رادیو راه یافت.
بعدها رسوای زمانه را خوانندگانی متعدد از جمله هایده، مرضیه، علیرضا افتخاری، علیرضا قربانی، شاهرخ شاهید و شکیلا بازخوانی کردند، اما به‌گمان‌ام بهترین‌شان همان ورژن الهه است.
22- یاران از فریدون فروغی
شاید اگر از بسیاری از کسانی که فریدون فروغی را می‌شناسند بپرسید که 5 تا از بهترین آهنگ‌های‌اش را نام ببرند، هیچ‌یک نامی از «یاران» نبرند، اما به‌گمان‌ام یاران از بهترین آهنگ‌های فروغی از و ماندگارترین آهنگ‌های دهه‌ی 50 است. تنظیم ماندگار استاد محمد شمس، ملودی دلنشین و صدای فوق‌العاده‌ی فروغی با شعری خارق‌العاده از ایرج جنتی تلفیق شده‌اند و یکی از شاهکارترین موسیقی‌های تاریخ موسیقی ایران را خلق‌کرده‌اند.
شاید فکر کنید این آهنگ، کیفیت صدای پایینی دارد، اما من فکر می‌کنم یکی از زیبایی‌های این آهنگ مربوط به همین کیفیت‌پایین صدای‌اش باشد.
بهترین آهنگ های دهه 50
21- سنگ خارا با صدای مرضیه
سنگ خارا بهترین آهنگی است که مرضیه خوانده‌است – البته از نگاه من. دشوار کسی بتواند انکار کند که «سنگ خارا» از بهترین آهنگ‌های دهه‌ی 50 و دهه‌ی 40 نیست. فکر می‌کنم این شاهکار با صدای مرضیه در دهه‌ی 40 منتشر شده و البته نقشی مهم در افزایش شهرت او داشته‌است. سنگ خارا ساخته‌ی زنده‌یاد علی تجویدی است و شعر شاهکار آن را نیز زنده‌یاد رحیم معینی‌کرمانشاهی سروده‌است.
چند نفر پس از مرضیه آن را بازخوانی کرده‌اند، ولیکن هیچ‌یک نتوانسته‌اند آن را به‌خوبی مرضیه اجرا کنند. اجرای این ترانه را با صدای زنده‌یاد مرضیه در زیر بشنوید:
20- گل یخ با صدای کورش یغمایی
این ترانه هم همچون ترانه‌های فریدون فروغی از ترانه‌های نوی دهه‌ی 50 بود و هنوز هم پس از حدود 50 سال از ساخت‌اش توسط نسل جوان شنیده می‌شود. ترانه‌ی این آهنگ از مهدی اخوان لنگرودی و آهنگ آن ساخته‌ی خود کورش یغمایی است. این ترانه از معدود ترانه‌های فارسی است که شهرتی جهانی دارند.
پکیج 800 موسیقی قدیمی از بهترین خوانندگان دهه‌های 60، 50، 40 و 30 ==> اینجا کلیک کنید
19- بهت با صدای ستار
همه‌ی خواننده‌هایی که در دهه‌ی 50 می‌خواندند، پس از دهه‌ی 50 افت کردند و دیگر نتوانستند آهنگ‌های دهه‌ی 50 را تکرار کنند، اما از میان آن‌ها ستار بیشتری افت را داشت. هیچ‌یک از آهنگ‌های او پس از دهه‌ی 50، تأکید می‌کنم هیچ‌یک، در حد آهنگ‌های او در دهه‌ی 50 نیستند. بهت یکی از بهترینِ آهنگ‌های او در دهه‌ی 50 است.
صدای دورگه‌ی عالی ستار در این آهنگ بیش از تمامی عناصر ترانه خودنمایی می‌کند.
18- نامهربان از عارف
نامهربان را عارف در دهه‌ی 50 و با شهری از شهیار قنبری و آهنگی از بابک افشار خواند، اما بعدها در دهه‌ی 70 بازخوانی‌اش کرد که البته به‌گمان‌ام نسخه‌ی بازخوانی بسیار زیباتر از نسخه‌ی قدیمی است. با این حال بحث ما در باب بهترین آهنگ‌های دهه‌ی 50 و دهه‌ی 40 است و از این رو همان نسخه‌ی دهه‌ی 50 را برای شنیدن آماده کرده‌ام. این ترانه‌ی غمگین و البته بسیار زیبا را در زیر بشنوید و لذت ببرید:
17- غریبه با صدای شاهرخ
غریبه را شاهرخ در سال 57 خواند، اما بعدها در دهه‌ی 70 بازخوانی‌اش کرد، هرچند که من نسخه‌ی اولیه را ترجیح می‌دهم. آهنگ بسیار زیبای این ترانه اثری از سیاوش قمیشی و شعر آن سروده‌ی مسعود هوشمند است. غریبه از آن شاهکارهایی است که هر زمان و هر دوره‌ای اگر گوش‌اش دهید می‌توانید از مکان و زمانی که در آن هستید برای چند دقیقه‌ای هم که شده فارغ شوید.
پکیج 800 موسیقی قدیمی از بهترین خوانندگان دهه‌های 60، 50، 40 و 30 ==> اینجا کلیک کنید
16- صدای بارون با صدای ستار
تنظیم این آهنگ شاهکار است و اثریست به‌یادماندنی از هنرمند پرکار – منوچهر چشم‌آذر. صدای بارون بدون‌تردید یکی از 5 آهنگ برتر ستار است و از آن ترک‌هایی است که ستار پس از خارج‌شدن‌اش از ایران هیچ‌زمان نتوانست حتی در سطحی نزدیک به سطح آن‌ها اجرا کند.
شعر زیبا و خلاقانه‌ی این اثر اردلان سرفراز است، هموست که توانسته به بهترین شکل مضامینی ملموس و درعین‌حال مغفول همچون «بوی موها» را وارد شعری عاشقانه کند.
آهنگ بسیار زیبای این ترانه هم کاری از استاد بابک افشار است، کسی که البته چندان زیاد با ستار همکاری نداشته‌است.
بهترین آهنگ های دهه 50
15- یاور همیشه مؤمن با صدای داریوش اقبالی
شاید از نظرگاه خیلی از طرفداران داریوش، «یاور همیشه مؤمن» بهترین کار او باشد. نظر من این است که یاور همیشه مؤمن بهترین کار داریوش نیست، اما بدون‌شک از بهترین کارهای‌اش است. شعر فوق‌العاده‌ی ایرج جنتی با موسیقی بسیار غمگین و دلنشین فرید زلاند همراه شده و تلفیق آن‌ها با تنظیم استادانه‌ی منوچهر چشم‌آذر شاهکاری را در دنیای موسیقی ایران به وجود آورده است.
پکیج 800 موسیقی قدیمی از بهترین خوانندگان دهه‌های 60، 50، 40 و 30 ==> اینجا کلیک کنید
14- پوست شیر با صدای ابی
خود ابی مستقیم و غیرمستقیم «پوست شیر» را بهترین اثر-اش معرفی کرده‌است. پوست شیر ساخته‌ی واروژان است – ساخته‌ی کسی که اگر عمر-اش قد می‌داد قطعاً شاهکارهایی دیگر در تاریخ موسیقی ایران می‌آفرید، اما در همان عمر کوتاه‌اش هم چند تا از بهترین آهنگ‌های دهه‌ی 50 از جمله همین پوست شیر را ساخت.
شعر اثر ایرج جنتی عطایی است، کسی که واژگان را به زیباترین شکل در کنار یکدیگر قرار داده و هم فرم اثر-اش دلنشین است و هم محتوای آن. ابیِ جوان هم که به بهترین شکل اثر را اجرا کرده‌است. این اثر البته در اکثر کنسرت‌های ابی توسط او اجرا می‌شود و همین خود نشان از علاقه‌ی بسیارِ او به این اثر دارد. او حتی به‌صراحت، پوست شیر را «سوگلی» کارهای‌اش خوانده است.
13- خسته از فرهاد
خسته یا زنجیری نام ترانه‌ای با صدای فرهاد است که در فیلم زنجیری پخش می‌شود. استاد محمد اوشال آهنگ این ترانه را ساخته و زنده‌یاد استاد تورج نگهبان هم شعر آن را سروده‌است، همان کسی که در بالا اشاره کردم که چطور ترانه‌ی «جغد بارون‌خورده‌ای» را با استادی تمام سروده‌است.
زنجیری یا خسته از شاهکارترین آهنگ‌های دهه‌ی 50 است، از آن‌هاست که متأسفانه دیگر این روزها همانند آن‌ها توسط هیچ خواننده‌ای اجرا نمی‌شود. شعر عالی آن روایت‌گر خستگی و دلزدگی از این جهان است، به‌دور از هرگونه اشاره‌ی عاشقانه. شعر جغد بارون‌خورده‌ای و البته شعر «آینه» هم چنین وضعیتی دارد.
پکیج 800 موسیقی قدیمی از بهترین خوانندگان دهه‌های 60، 50، 40 و 30 ==> اینجا کلیک کنید
12- سفر با صدای شماعی‌زاده
موسیقی ایران هرچقدر که آهنگ سنتی، پاپ، راک و رپ دارد، از لحاظ موسیقی جاز فقیر است. معدود کسانی در دهه‌ی 50 جاز کار می‌کردند که البته شماعی‌زاده یکی از آن‌هاست. او هم البته چندان در زمینه‌ی جاز پرکار نبود، شاید به سبب آن که سلیقه‌ی روز آن زمان – و سبکی که مخاطب بسیاری داشت – «پاپ» بود. سفر یا رفتن و نموندن یکی از بهترین آهنگ‌های شماعی‌زاده در سبک جاز است. این ترانه‌ی زیبا را در زیر بشنوید و لذت ببرید:
11- مرد تنها از فرهاد
رضا موتوری فیلمی معروف با بازی بهروز وثوقی در سال 1349 است و نخستین بار «مرد تنها» در آن پخش شده‌است. البته مدتی بعد فرهاد «مرد تنهای رضا موتوری» را بازخوانی کرد و نسخه‌ی بازخوانی همان دهه‌ی 50 بهتر از نسخه‌ی دهه‌ی 40 از کار درآمد. اما بازخوانی این اثر در دهه‌ی 70 با پیانو توسط فرهاد از لحاظ کیفیت اصلاً نزدیک به نسخه‌ی دهه‌ی 50 نیست.
آهنگساز این اثر، طبق معمول آهنگ‌های فرهاد، استاد منفردزاده است و شعر زیبای آن را نیز شهیار قنبری سروده‌است.
بهترین آهنگ های دهه 50
10- گلایه از داریوش
منوچهر چشم‌آذر بیش از آن که آهنگسازی کرده‌باشد، کار تنظیم آهنگ انجام داده اما در میان آهنگسازی‌های‌اش هم شاهکارهایی دیده می‌شوند. از نگاه‌ام، بهترین آهنگی که ساخته و با صدای خواننده‌ای منتشر شده آهنگ ترانه‌ی «گلایه» با صدای داریوش است. آهنگ گلایه به‌عنوان موسیقی‌ای پاپ، ساختاری جدید دارد و به نوعی 3 بخش است: بخش نخست دکلمه، بخش دوم آواز و بخش سوم موسیقی پاپ روتین. هر سه بخش به سبب ملودی زیبا، شعر فوق‌العاده، تنظیم استادانه و البته اجرای عالی داریوش زیبا و شاهکار اند.
شعر این اثر ماندگار، از استاد اردلان سرفراز و آهنگ و تنظیم از خود منوچهر چشم‌آذر است.
9- چشم من با صدای داریوش
چشم من از مشهورترین آهنگ‌های داریوش است و بدون‌شک یکی از بهترین آهنگ‌های دهه‌ی 50 محسوب می‌شود. ملودی این اثر کاری از حسن شماعی‌زاده و شعر آن اثر اردلان سرفراز است. گویا اردلان سرفراز این شعر را به یاد پدر ازدست‌رفته‌اش – کسی‌که «دیگه هیچ‌وقت نمیاد» – سروده‌است.
خود حسن شماعی‌زاده هم به‌تازگی این اثر را بازخوانی کرده‌است. گوگوش هم در دهه‌ی 50 این ملودی را همراه با شعری دیگر اجرا کرده که البته هیچ‌یک به پای نسخه‌ای که داریوش اجرا کرده‌است نمی‌رسند.
8- ای خدا با صدای هایده
محمدعلی شیرازی در دهه‌های 40 و 50 اشعاری برای خواننده‌های مختلف سروده بود. از میان آن‌ها یکی شعر «شکار» روی ملودی‌ای از حسن شماعی‌زاده با صدای ابی و دیگری شعر «ای خدا» روی ملودی‌ای از همایون خرم و با صدای هایده و سلطان قلب‌ها روی ملودی‌ای از انوشیروان روحانی از همه مشهورتر هستند.
ترانه‌ی ای خدا، ترانه‌ای‌ست از برای مواقعی که «خستگی»، «دلزدگی» و «تنفر» از جهان در انسان بر سایر احساس‌ها غلبه می‌کنند: دیگه دنیا واسه من تاریکه، زندگی کوره‌رهی باریکه، آخر قصه‌ی من نزدیکه، این من ام از همه‌جا وامانده، از همه مردم دنیا رانده، رانده و خسته و تنها مانده.
7- فریاد زیر آب با صدای داریوش
فریاد زیر آب شاهکاری از زنده‌یاد بابک بیات است، کسی که بدون هیچ گپ‌وگفتی موسیقی پاپ ایران به او مدیون است. شعر زیبای این اثر فراموش‌نشدنی هم از بابک بیات است.
بهترین آهنگ های دهه 50
6- بوی گندم با صدای داریوش
بوی گندم مال من، هرچی که دارم مال تو، یه وجب خاک مال من، هرچی می‌کارم مال او.
اهل طاعونی این قبیله‌ی مشرقی ام، تویی اون مسافر شیشه‌ای شهر فرنگ، پوست‌ام از جنس شبه پوست تو از مخمل … .
فقط شهیار قنبری است که می‌تواند با استادی تمام چنین شعری بسراید، شعری که با قدرتی بسیار از روزنه‌های پوست بدن راهی خون می‌شود و سرعت گردش خون را افزایش می‌دهد.
واروژان، ملودی این شاهکار را آفریده و موسیقی‌اش را تنظیم کرده‌است. این شاهکار را در زیر با صدای داریوش اقبالی بشنوید:
پکیج 800 موسیقی قدیمی از بهترین خوانندگان دهه‌های 60، 50، 40 و 30 ==> اینجا کلیک کنید
5- شبانه با صدای فرهاد
کوچه‌ها تاریک ان دکون‌ها بسته‌س، خونه‌ها تاریک ان طاق‌ها شکسته‌س، از صدا افتاده تار و کمونچه، مرده می‌برن کوچه‌به‌کوچه.
این واژگان سروده‌ی زنده‌یاد احمد شاملو هستند و به‌خوبی فضای سیاسی دهه‌ی 50 شمسی را می‌توانند نشان‌مان دهند. صدای منحصربه‌فرد فرهاد در کنار موسیقی و تنظیم زیبای اسفندیار منفردزاده شاهکاری بی‌بدیل در تاریخ موسیقی ایران رقم زده. این ترانه‌ی بسیار زیبا و نهیب‌زن را در زیر بشنوید و لذت ببرید:
4- حباب با صدای حسن شماعی‌زاده
حباب را شماعی‌زاده به‌تازگی بازخوانی کرده، اما نسخه‌ی دهه‌ی 50 آن، که احتمالاً مربوط به سال 53 است، بسیار زیباتر است. شعر حباب شعری‌ست که افراد جاه‌طلب – آنانی که هیچ خواهان «عادی‌بودن» و «معمولی‌بودن» نیستند بسیار از شنیدن آن لذت خواهند برد. موسیقی این ترانه هم بسیار عالی است و البته شماعی‌زاده هم آن را بسیار خوب اجرا کرده است. شعر اثری فراموش‌نشدنی از اردلان سرفراز و آهنگ از خود شماعی‌زاده است.
3- برادر جان با صدای داریوش
موسیقی غمگین در تاریخ موسیقی ایران به وفور پیدا می‌شود، بالخاصه در دنیای موسیقی سنتی. اما از میان این موسیقی‌های غمگین، یک سری موسیقی‌ها غمگین‌تر، دلنشین‌تر، همراه‌تر و خلاصه دوست‌داشتنی‌تر اند. ترانه‌ی برادر جهان داریوش یکی از همین ترانه‌های غمگین دوست‌داشتنی است. شهر بسیار زیبای ایرج جنتی و موسیقی و تنظیم استادانه‌ی واروژان را داریوش به بهترین شکل اجرا کرده و همین شده که هنوز هم پس از حدود 5 دهه از ساخت و اجرای این ترانه، نمی‌توان آن را گوش کرد و لذت نبرد، نمی‌توان آن را گوش کرد و در آن غرق نشد، نمی‌توان آن را در شب‌های تنهایی شنید و از تنهایی و نا-تنهایی و … فارغ نشد.
2- مرداب با صدای شماعی‌زاده
مرداب را قرار بوده فروغی، داریوش و حتی فرهاد بخوانند و البته هر یک هم خوانده‌اند اما با صدای گوگوش و شماعی‌زاده منتشر شده است. علت منتشر نشدن مرداب با صدای آن سه نفر گویا راضی‌نبودن خود شماعی‌زاده از اجرای آن‌ها بوده است.
از میان اجرای گوگوش و شماعی‌زاده نیز من با اختلاف اجرای شماعی‌زاده را ترجیح می‌دهم، البته اجرای دهه‌ی 50 او را، چرا که او در دهه‌ی 80 هم بازخوانی‌ای از این شاهکار ارائه کرد که چندان چنگی به دل نمی‌زند.
مرداب، روایت‌گر همان جاه‌طلبی است که در شعر «حباب» – که در بالا به آن اشاره کردم – سخن می‌گفت، اما این بار او شکست خورده و به جای آن که «دریا شود» «مرداب شده‌است».
بهترین آهنگ های دهه 50
مرداب آهنگی فراموش‌نشدنی دارد، اجرای‌اش شاهکار است، تنظیم‌اش استادانه است و شعری دارد برآمده از دل و لاجرم نشستنی بر دل:
1- آینه با صدای فرهاد
رتبه‌ی نخست به ترانه‌ای کلاس‌بالا از فرهاد می‌رسد. همکاری شماعی‌زاده، سرفراز و منوچهر اسلامی شاهکاری بی‌بدیل – و حتی بالاتر از سطح موسیقی ایران – آفریده است. سرفراز خود گفته‌است که ترانه را با الهام از داستان مسخ کافکا نوشته و از نظر-ام قوی‌ترین بخشِ این آهنگ همین شعر سرفراز است. موسیقی اثر ساخته‌ی حسن شماعی‌زاده است و از شاهکارترینِ دوران‌ها محسوب می‌شود. تنظیم هم کاملاً مطابق با اثر است و البته صدای فرهاد این اثر را جاودانه ساخته‌است.
از میان این 36 آهنگ، و از میان تمامی آهنگ‌های دهه‌ی 50 – این آهنگ از نظر نگارنده‌ی این سطور، بهتر و ماندگارتر و حرفه‌ای‌تر و رفیق‌تر است.
بهترین آهنگ های دهه 60
دهه 60 از برای بسیاری از ایرانیان از خاص‌ترین دهه‌هاست. در طی تمامی قرن چهاردهم شمسی – یعنی از 1300 تا 1400 – ایران هیچ‌زمان مستقیم درگیر جنگ نشد جز در دهه‌ی 60؛ آن هم چه جنگی، جنگی که 8 سال به طول انجامید و بسیاری از نقاط ایران را دربرگرفت. جنگ تبعات منفی بسیاری برای یک کشور و مردمان‌اش دارد. حتی ایالات متحده که در طی حداقل یک قرن اخیر بزرگ‌ترین اقتصاد جهان را دارا بوده، هر بار که درگیر جنگی شده‌است، زیان‌های اقتصادی بسیاری را دیده. جنگ ایران و عراق در دهه 60، زیان اقتصادی، زیان اجتماعی و زیان‌های بسیاری داشت و از این رو مردم از برای زنده‌ماندن نیاز داشتند که روحیه‌شان را حفظ کنند. یکی از این ابزارهایی که درصدی از جامعه برای حفظ روحیه به آن چنگ انداختند، موسیقی بود؛ لیکن بد قصه این‌جاست که گوش‌دادن به موسیقی در دهه‌ی 60 می‌توانست تبعات منفی متعددی داشته باشد، با این حال موسیقی در ایران نَمُرد و اغلب خوانندگان و آهنگ‌سازانی که پیش از انقلاب در ایران فعالیت داشتند به غرب آمریکا – کالیفرنیا – رفتند و آن‌جا مشغول کارشان شدند و کاست‌های‌شان در ایران میان مردم پخش شد. گفتم که تبعات منفی گوش‌دادن به کاست‌های خوانندگان لس‌آنجلسی باعثِ آن نشد که ملت ایران در آن زمان به آهنگ‌های خوانندگان کالیفرنیایی گوش ندهد. گوش‌دادن به آهنگ‌های خوانندگان لس‌آنجلسی در بحبوحه‌ی جنگ، در حافظه‌ی ایرانیان ماند و هنوز هم پس از گذشت 4 دهه از آن روزگار، کسانی که آهنگ های دهه 60 را گوش کرده‌اند، با هر بار گوش‌کردن مجدد این آهنگ‌ها یادی تازه می‌کنند و غرق گذشته می‌شوند.
پکیج 800 موسیقی قدیمی از بهترین خوانندگان دهه‌های 60، 50، 40 و 30 ==> اینجا کلیک کنید
در ادامه‌ی این نوشتار، با هم مروری بر 21 تا از بهترین آهنگ های دهه 60 خواهیم داشت. بدون‌شک ممکن است آن‌هایی که شما سراغ دارید در این لیست نباشند، چراکه قرار است از میان آن همه آهنگ مربوط به دهه 60 صرفاً مروری بر 21 مورد از آن‌ها داشته باشیم.
21- گلاب
یکی از آهنگ‌های فهرست ما پیرامون بهترین آهنگ های دهه 60 ترانه‌ای از شهرام شب‌پره است، شهرامی که حقیقتاً در دهه‌ی 60 یکی از غول‌های موسیقی پاپ ایران بود.
ملودی گلاب کار سیاوش قمیشی، شعر آن از مسعود امینی و تنظیم‌اش از منوچهر چشم‌آذر است.
این ترانه‌ی زیبا را در زیر بشنوید و لذت ببرید:
20- شهر ظلمت
شاهرخ چه در دهه‌ی 50، چه دهه‌ی 60 و چه سایر دهه‌ها کم‌کارتر از خوانندگان مطرح ایران بوده‌است، با این حال هیچ نمی‌توان او را یکی از بهترین خوانندگان پاپ ایران ندانست. او در دهه‌ی 60 همچون سایر خوانندگان هم آهنگ‌هایی شاد داشت و هم غمگین، اما یکی از کارهای عالی او در این دهه ترانه‌ای‌ست با نام «شهر ظلمت». ترانه‌ی این آهنگ اثر شهرام وفایی و تنظیم آن اثر فیروزه افشار است، ملودی آهنگ را هم خود شاهرخ ساخته‌است. این ترانه‌ی زیبا را در زیر بشنوید:
من از شب‌ها میام از شهر ظلمت
نشسته روز تنم آوار غربت
هنوز اما به شب عادت نکردم
دارم دنبال خوشبختی می‌گردم
پکیج 800 موسیقی قدیمی از بهترین خوانندگان دهه‌های 60، 50، 40 و 30 ==> اینجا کلیک کنید
19- چادرنماز گل‌گلی
چادرنماز گل‌گلی از نگاه‌ام از بهترین آهنگ های دهه 60 نیست، اما چیزی که موجب شده این آهنگ را در لیست‌مان آورم این است که به‌شدت خاطره‌انگیز است و واقعاً از آهنگ های خاطره انگیز دهه 60 محسوب می‌شود. ملودی آن کار حسن شماعی‌زاده، تنظیم‌اش کار نوید نحوی و شعر-اش اثر پورنگ است. جالب آن‌که ستار و شماعی‌زاده خیلی کم با هم کار کرده‌اند و در واقع چادرنماز گل‌گلی از معدود کارهای مشترک شماعی‌زاده و ستار است:
18- دوست دارم عزیزم
شعر ایرج رزم‌جو، تنظیم نوید نحوی، ملودی شماعی‌زاده و صدای خود شماعی‌زاده یکی از بهترین آهنگ های دهه 60 را رقم زده‌اند. همچون بسیاری از آهنگ‌های شش‌وهشت این دهه، این ترانه نیز هم در راستای کسب درآمد برای خواننده بوده و هم البته توانسته در ایرانِ آن دهه نفوذ کند و در بسیاری از خانه‌های کاه‌گلی شنیده شود.
شماعی‌زاده در این ترانه نشان می‌دهد که توانایی اجرای آهنگ‌های شادی که اوج‌شان غم دیده می‌شود را دارد. البته که ساکسوفون‌نوازی خود او نیز نقشی اساسی در زیباشدن این ترانه‌ی ماندگار ایفا کرده‌است.
بهترین آهنگ های دهه 60
17- چرا شب‌ها نمی‌ذاری بخوابم
شماعی‌زاده در دهه‌ی 60 بسیار فعال بود. هم شاد می‌خواند و هم غمگین و جالب آن‌که عمدتاً کارهای شاد-اش مشهور می‌شدند و توسط همگان مورد استقبال قرار می‌گرفتند؛ اما یکی از بهترین کارهای او در دهه‌ی 60 آهنگی با نام «چرا شب‌ها نمی‌ذاری بخوابم» است. ترانه‌ی آن از زنده‌یاد ایرج رزم‌جو، ملودی‌اش از خود شماعی‌زاده و تنظیم‌اش از استاد منوچهر چشم‌آذر است.
16- تنها نبودی
آرامشی که در این ترانه‌ی ستار هست را در کمتر ترانه‌ای می‌توان یافت. ترانه‌ی این آهنگ کار هما میرافشار، ملودی‌اش کار سورن الکساندر و تنظیم‌اش کار آرمن آهارونیان است. ستار این شعر و آهنگ را در سال 1366 اجرا کرد. بشنوید و لذت ببرید:
15- خجالتی
خجالتی احتمالاً محصول سال 1367 است و از آن‌هاست که ریتمی شاد دارند لیکن در پس‌پشت‌شان غم موجود در اکثر آهنگ‌های ایران آن زمان را می‌توان حس کرد. همایون هوشیارنژاد شعر-اش را گفته، تنظیم‌اش کار استاد منوچهر چشم‌آذر است و ملودی‌اش را هم خود شهرام شب‌پره ساخته است.
چه کنم چه کنم چه کنم
دوست دارم نگات می کنم
می‌ترسم که چشت بزنن
شب‌ها تا صبح نگات می کنم
اگه بمونی تو پیشم عزیزم
من جونمو فدات می کنم
نمیشه که از تو دل بکنم
بخدا عاشق تو منم
بس که من خجالتی ام
تا که بیای میلرزه تنم
اگه نمی خوای بشی تو زنم
با نگات منو گول نزنم
پکیج 800 موسیقی قدیمی از بهترین خوانندگان دهه‌های 60، 50، 40 و 30 ==> اینجا کلیک کنید
14- بیشتر بیشتر
شماعی‌زاده را عمدتاً با کارهای شاد-اش می‌شناسند، این درحالی‌است که او آهنگ‌های جز و راک هم دارد و اتفاقاً بسیار هم عالی آن‌ها را اجرا کرده‌است. حقیقت این است که سبب اصلی این ماجرا – یعنی این ماجرا که او را عمدتاً با کارهای شاد-اش می‌شناسند – برخی از کارهای شادی است که به‌شدت در دل فرهنگ دهه‌ی 60 و حتی دهه‌ی 70 لانه گزیده‌اند. بیشتر بیشتر یکی از همین کارهاست. صدای آرام شماعی‌زاده، ریتم بسیار زیبا و استفاده‌ی عالیِ زنده‌یاد بیژن سمندر از واژگانی همچون «بیشتر بیشتر» موجبات ماندگار شدن این ترانه‌ی زیبا را فراهم ساخته‌اند.
بهترین آهنگ های دهه 60
این آهنگ زیبا را در زیر بشنوید و لذت ببرید:
13- پریا
پریا اوج کارهای شهرام شب‌پره در دهه‌ی 60 است. فکر می‌کنم خود او نیز موافق است که این آهنگ می‌تواند سوگلی کارنامه‌اش شمرده شود. پریا اصلاً یکی از اصلی‌ترین علل شهرت زیاد او در دهه‌ی 60 محسوب می‌شود. شعر آن از بیژن سمندر، ملودی‌اش از حسن شماعی‌زاده و تنظیم‌اش کار منوچهر چشم‌آذر است.
12- روزهای روشن
روزهای روشن خداحافظ، سرزمین من خداحافظ. فکر می‌کنم کمتر کسی است که این ترانه را نشنیده باشد. قطعاً یکی از بهترین آهنگ های دهه 60 است. ترانه‌ی آن از اردلان سرفراز، ملودی‌اش از فرید زلاند و تنظیم‌اش از آندرانیک است:
11- تو که نیستی
دیگر از این آهنگ‌ها ساخته نمی‌شود. تمام شد آن دورانی که در موسیقی حتی می‌شد از تنظیم کار لذت برد، حتی جریان خون در رگ‌ها از تنظیم کار تأثیر می‌گرفت – چه رسد به ملودی و شعر-اش. تو که نیستی را فرید زلاند ساخته است، ترانه‌اش را زنده‌یاد لیلی کسری سروده و تنظیم‌اش کار زنده‌یاد آندرانیک است. این کار از آن کارهاست که به‌حتم کسی که درک‌اش می‌کند هر زمان که گوش‌اش دهد دل می‌سپارد به آن و نه صرفاً گوش:
بهترین آهنگ های دهه 60
10- قلب‌ام گرفت
قلب‌ام گرفت از دیگر بهترین آهنگ های دهه 60 است. صدای خوانندگان – همه – ساز است، لیکن صدار هایده سازی کوک بود، سازی بود که هم با آن شاد می‌شد نواخت و هم غمگین. شاد که می‌نواختی شادبودن‌اش دیگران را آن‌چنان که انتظار می‌رفت شاد می‌کرد و غمگین که می‌نواختی، می‌توانستی توقع داشته باشی که دیگران حتی بیش از آن‌چه که مدنظر-ات است غمگین شوند.
ترانه از لیلی کسری و ملودی و تنظیم کار از زنده‌یاد محمد حیدری است:
9- می‌پرستم
بازوانت را به مستی، حلقه کن بر گردنم، تا بلرزد زیر بازوان سیمین‌ات، تنم.
این ترانه از بهترین آهنگ‌های معین و از بهترین آهنگ های دهه 60 است. شعر آن را خود معین به زیبایی سروده و ملودی و تنظیم‌اش کار کاظم رزازان است:
8- با تو
با تو این تن شکسته، داره کم‌کم جون می‌گیره، آخرین ذرات موندن، توی رگ‌هام نمی‌میره، با تو انگار تو بهشتم، با تو پرسعادتم من، دیگه از مرگ نمی‌ترسم، عاشق شهامتم من.
«با تو» از نخستین کارهای ابی پس از خروج از ایران است و احتمالاً در سال 1360 اجرا شده‌است. شعر و ملودی آن از ژاکلین و تنظیم‌اش از فرخ آهی است.
بهترین آهنگ های دهه 60
پکیج 800 موسیقی قدیمی از بهترین خوانندگان دهه‌های 60، 50، 40 و 30 ==> اینجا کلیک کنید
7- مست
مست معین را نمی‌توان در زمره‌ی بهترین آهنگ های دهه 60 نیاورد. ترانه عالی، ملودی عالی، تنظیم عالی و اجرا از همه عالی‌تر. باید خود را گول زد و این آهنگ شاهکار را یکی از بهترین آهنگ های دهه 60 ندانست. اجرای زنده‌ی معین از این آهنگ را در زیر بشنوید و نهایت لذت را ببرید:
اونا که تو زندگی‌شون قصه‌های خوب شنیدن
تو قمار زندگانی همه‌جور بازی رو دیدن
اونا که تو خلوت شب شعرهای حافظ رو خوندن
همه راه رو رفتن اما بر سر دوراهی موندن
به‌شون بگین که اینجا یه نفر همیشه مسته
یه نفر همیشه تنها سر این کوچه نشسته
پکیج 800 موسیقی قدیمی از بهترین خوانندگان دهه‌های 60، 50، 40 و 30 ==> اینجا کلیک کنید
6- کوه یخ
ابی در دهه‌ی 60 در بسیاری موارد از سبک‌اش در دهه‌ی 50 خارج بود، شاید اگر آن چند کار معدود را با سیاوش قمیشی همکاری نمی‌کرد می‌شد گفت که کاملاً از فرم دهه‌ی 50اش خارج بود. کوه یخ یکی از بهترین کارهای ابی و از بهترین آهنگ های دهه 60 است. شعر آن از بیژن سمندر، ملودی‌اش از سیاوش قمیشی و تنظیم‌اش از منوچهر چشم‌آذر است. احتمالاً این آهنگ در سال 1366 منتشر شده‌است:
5- زنده باد عشق
زنده باد عشق سمبل دهه‌ی 60 است. این ترانه‌ی زیبا – که همچون بسیاری از آهنگ‌های دهه 60 تلفیقی از غم و شادی را در خود دارد – در بسیاری از مراسم‌های شاد دهه‌ی 60 پخش شد و به این ترتیب توانست در ذهن و خاطره‌ی بسیاری از ایرانیان حک شود. شعر آن از لیلی کسری، ملودی‌اش از خود شماعی‌زاده و تنظیم فوق‌العاده‌اش از استاد لقمان ادهمی است.
این موسیقی زیبا را در زیر بشنوید:
بهترین آهنگ های دهه 60
4- نگو نگو
نگو نگو نیز مربوط به همان دوران زنده‌باد عشق است و از بهترین آهنگ های خاطره انگیز دهه 60 محسوب می‌شود. ترانه‌اش از ایرج رزم‌جو، ملودی‌اش از خود شماعی‌زاده و تنظیم‌اش از فریدون حیدرنیا است:
3- حادثه
داریوش از معدود خوانندگان دهه‌ی 50 است که توانستند در دهه‌ی 60 نیز مسیر پیشین‌شان را ادامه دهند. او به همان سبکی که در دهه‌ی 50 خواند، در دهه‌ی 60 خواند. او با همان ترانه‌سراها و همان آهنگ‌سازانی کار کرد که در دهه‌ی 50 کار کرده بود. یکی از بهترین آهنگ های دهه 60 و بدون‌شک بهترین آهنگ‌های داریوش اقبالی، ترانه‌ای با نام «حادثه» است.
چون همسفر عشق شدی مرد سفر باش مرد سفر باش
هم منتظر حادثه هم فکر خطر باش فکر خطر باش
ترجیع این ترانه بسیار مشهور است و احتمالاً کلیپ آن را هم با نقش‌آفرینی زنده‌یاد بهمن مفید دیده‌اید:
2- خسته ام
داریوش سبک‌اش را عوض نکرد. او به‌همان‌سان خواند که در دهه‌ی 50 خواند. از این رو – برخلاف سایر خوانندگان دهه‌ی 60 – وقتی یکی از آهنگ‌های او در دهه‌ی 60 را گوش می‌دهی، شاید چندان نتوانی تشخیص دهی که این آهنگ مربوط به دهه‌ی 60 است و نه دهه‌ی 50.
خسته‌ام یکی از بهترین کارهای داریوش اقبالی و یکی از بهترین آهنگ های دهه 60 است. شعر زیبای آن از اردلان سرفراز، ملودی و تنظیم‌اش از بابک افشار است:
1- جدایی
جدایی از آن کارهاست که هیچ نمی‌توان آن‌ها را در زمره‌های کارهای شاد یا غمگین در نظر آورد. هویت این آهنگ‌ها از لحاظ شاد یا غمگین بودن را شرایطی که به آن‌ها گوش داده‌ایم و در خاطرمان مانده‌اند فراهم می‌سازند؛ اما از نگاه من این آهنگ از غمگین‌ترین آهنگ های دهه 60 است. دقیق نمی‌دانم که ترانه‌سرا و آهنگساز و تنظیم‌کننده‌اش چه کسانی هستند، اما احتمال بسیار شعر و آهنگ از ژاکلین باشند.
بهترین آهنگ های دهه 60
بهترین آهنگ های دهه 40 و قبل‌تر
موسیقی‌هایی که در ادامه به‌مثابه‌ی بهترین آهنگ‌های قدیمی ایرانی معرفی می‌شوند، از نگاه نگارنده‌ی این سطور «بهترین» اند و بنابراین ممکن است کسی دیگر آن‌ها را نپسندد:
24- سرگشته [تو ای پری کجایی] با صدای حسین قوامی
سرگشته – که گاه با نام تو ای پری کجایی شناخته می‌شود – از شاهکارهای موسیقی ایرانی است؛ از آن‌هاست که اگر دهه‌ی پنجم یا ششم زندگی‌ات باشی و آن را گوش کنی، سخت بتوانی از غم گذشته‌ای که گذشته‌است بغض نکنی و سخت بتوانی در برابر این بغض مقاومت کنی و اجازه ندهی اشک‌ات سرازیر شود.
پکیج 800 موسیقی قدیمی از بهترین خوانندگان دهه‌های 60، 50، 40 و 30 ==> اینجا کلیک کنید
این شاهکار را زنده‌یاد حسین قوامی ابتدا خواند، اما پس از او چندین نفر دیگر هم خواندند، از جمله محمد اصفهانی که البته از سازنده‌ی این اثر یعنی زنده‌یاد همایون خرم اجازه گرفته بود. شاعر این شاهکار، که به‌گمان‌ام در دهه‌ی 50 شمسی اجرا شده، جناب امیرهوشنگ ابتهاج است. فکر می‌کنم کمتر کسی از کسانی که این نوشتار را می‌خوانند و می‌بینند تا کنون سرگشته یا تو ای پری کجایی را گوش نداده باشد، با این حال باز هم فکر می‌کنم سوز شعر و آهنگ و صدای این ترانه – به‌ویژه برای کسانی که عزیزی از دست داده‌اند – ارزش آن را داشته باشد که باری دیگر چند دقیقه را صرف گوش‌دادن به آن کنید.
23- خزان عشق با صدای بدیع‌زاده
از شاخص‌ترین تفاوت‌های موسیقی‌های قدیمی ایرانی با موسیقی‌های جدید، متن ترانه است. اکثر قریب‌به‌اتفاق آهنگ‌های جدید ایرانی متنی بسیار ضعیف دارند، این در حالی است که در دهه‌های 20 و 30 و 40 و 50 ترانه‌سرایانی قوی در ایران زندگی می‌کردند و اشعاری قوی می‌سرودند. رهی معیری شاعر و ترانه‌سرای قهار ایرانی نقشی بزرگ در عظمت موسیقی ایرانی در آن دهه‌ها دارد. خزان عشق که از نخستین آهنگ‌های ضبط‌شده‌ی ایرانی است، قطعاً یکی از بهترین آهنگ‌های قدیمی ایرانی است و ترانه‌اش را رهی معیری سروده‌است.
جواد بدیع‌زاده آهنگ‌اش را ساخته و خود اجرای‌اش کرده‌است. شاید خیلی‌ها پیش از این نمی‌دانستند که این آهنگ مربوط به سال 1313 است، یعنی 2 سال پیش از آن‌که صادق هدایت بوف کور را منتشر کند!
خزان عشق را چندین خواننده‌ی دیگر اجرای‌اش کرده‌اند، اما تِمِ آهنگ بدیع‌زاده و صدای او از دیگر اجراها ناب‌تر و دلنشین‌تر اند. این آهنگ زیبا را در زیر بشنوید و دانلود کنید:
بهترین آهنگ های دهه 40
22- سرگردانی با صدای داریوش رفیعی
داریوش رفیعی نام‌اش همواره برای‌ام تداعی‌کننده‌ی شوبرت است، چه‌آن‌که هردوی این‌ها تقریباً در سی سالگی از دنیا رفتند، اما آثاری فاخر از خود بر جای گذاشتند. داریوش رفیعی آثار-اش در زمره‌ی موسیقی سنتی قرار می‌گیرند، اما واقعاً سنتیِ سنتی نیستند. شاید بتوان آن‌ها را سنتیِ مدرن نامید. آثار داریوش رفیعی چه‌چه ندارند، آواز درشان نیست، اشعارشان عرفانی نیستند، فراز و فرود صداییِ بسیاری ندارند، اما بسیار بر دل می‌نشینند. کِی بوده اثری از داریوش رفیعی را گوش کرده باشم و فارغ نشده باشم از لحظات؟ واقعاً در صدای او – که صدایی قدرتمند هم نبود – چه چیزی وجود داشت که این‌چنین بر روح و روان میلیون‌ها انسان در طی چند دهه تأثیر گذاشت؟
یکی از دوستان‌اش می‌گوید او عاشق بود و همین عشق است که گرمی صدای‌اش را موجب شده‌است، عشقی که البته اعتیاد را برای او به همراه داشت و اعتیاد نیز مرگ‌اش را!
سرگردانی از زیباترین آهنگ‌های داریوش رفیعی است و از نگاه‌ام از بهترین آهنگ‌های قدیمی ایرانی محسوب می‌شود. این ترانه‌ی زیبا را – که متأسفانه نه می‌دانم ترانه‌سرای‌اش کیست و نه آهنگساز-اش – در زیر بشنوید:
پکیج 800 موسیقی قدیمی از بهترین خوانندگان دهه‌های 60، 50، 40 و 30 ==> اینجا کلیک کنید
21- افسانه‌ی زندگی با صدای کورس سرهنگ‌زاده
کورس سرهنگ زاده جانشین لایق داریوش رفیعی است و درست سبک او را ادامه داده‌است، اما واقعیت این است که هیچ‌زمان از نگاه‌ام نتوانسته‌است دقیق در سطح داریوش رفیعی قرار گیرد. غم و نوستالژی‌ای که در موسیقی‌های رفیعی هست در موسیقی‌های کورس سرهنگ زاده نیست، لیکن اغلب آهنگ‌هایی که سرهنگ زاده اجرا کرده بسیار زیبا اند و لایق گوش‌دادن هستند.
افسانه‌ی زندگی یکی از بهترین‌های کورس سرهنگ زاده است، از آن‌هاست که یادآورمان می‌شوند که یک زمانی – همین 50 سال پیش – از اشعاری فلسفی برای موسیقی‌ها استفاده می‌شد، لیکن امروز …!
این موسیقی زیبا را در زیر بشنوید و لذت ببرید:
بهترین آهنگ های دهه 40
20- غوغای ستارگان با صدای پروین
امشب در سر شوری دارم
امشب در دل نوری دارم
باز امشب در اوج آسمان ام
یادی باشد با ستارگان‌ام
غوغای ستارگان را خیلی‌ها اجرا کرده‌اند، اما من هنوز هم نسخه‌ی اولیه‌اش را با صدای پروین دوست‌اش دارم:
19- مرغ سحر با صدای ملوک ضرابی
قطعیتی در مورد این که نخستین بار چه کسی مرغ سحر را اجرا کرده وجود ندارد، لیکن احتمال زیاد ملوک ضرابی نخستین کسی است که این ترانه‌ی جاودان را اجرا کرده‌است. مرغ سحر را چندین نسل ایران گوش کردند و به دل عامه‌ی مردم ایران نشست. این ترانه را به احتمال بسیار زیاد ملک الشعرای بهار سروده و نشان از آرمان‌های مشروطه دارد. نسخه‌ای که در زیر می‌شنوید نسخه‌ای بسیار زیبا از مرغ سحر است. البته با اطمینان نمی‌توانم بگویم که این نسخه با صدای ملوک ضرابی است، اما به احتمال بسیار چنین است.
18- می‌گذرم تنها با صدای مرضیه
حس ناب کودکی‌ام را با می‌گذرم تنهای مرضیه در دهه‌ی چهارم زندگی به حافظه‌ام می‌خوانَم. نوار کاست را در ضبط صوت می‌گذاشتم و جلو می‌بردم تا این آهنگ پخش شود. همان زمان مشخص بود که روانِ من بسیار حساس است به رنج‌های زیستن آدمیان در این جهان، در جهانی که هیچ تکیه‌گاهی ندارد.
17- زنگ کاروان با صدای کورس سرهنگ زاده
این آهنگ را محسن نامجو هم اجرا کرده و بسیار هم خوب اجرا کرده، اما نسخه‌ی سرهنگ‌زاده را بیشتر می‌پسندم:
16- یاد کودکی با صدای دلکش
حس ناب کودکی که در بالا به آن اشاره کردم را دلکش در ترانه‌ای با نام «یاد کودکی» به‌زیباییِ هرچه تمام وصف کرده‌است. این ترانه را علیرضا افتخاری هم اجرا کرده، اما من نسخه‌ی اصیلِ دلکش را ترجیح می‌دهم. شوربختانه اغلب آهنگ‌هایی که ذکرشان رفت را نمی‌دانم چه کسی ساخته و چه کسی شعرشان را سروده‌است.
15- نمی‌دونی عبدالعلی وزیری
نمی‌دونی را یکی از بهترین آهنگسازان تاریخ ایران یعنی علینقی وزیری برای پسرعموی‌اش عبدالعلی ساخته و او نیز به بهترین شکل اجرای‌اش کرده‌است. نیمه‌های شب باشد و در تاریکی و تنهایی خانه باشی و این شاهکار را پخش کنی و گوش بسپاری به آن. ترکیب این‌ها قطعاً حسی تلفیقی از غم و آرامش را در وجود-ات سبب می‌شود. امتحان کن.
این نمی‌دونی را شاهرخ هم در سال 1385 بازخوانی کرده، اما نسخه‌ی زنده‌یاد وزیری را ترجیح می‌دهم.
بهترین آهنگ های دهه 40
14- می‌گذرم با صدای دلکش
کودک که بودم این می‌گذرم می‌گذرم ز برای تو از جان می‌گذرم را با صدای افتخاری گوش می‌دادم، تا این که روزی با دلکش آشنا شدم و دانستم که نسخه‌ی اصلی‌اش مربوط به دلکش است. انصافاً دلکش بهتر اجرا کرده‌است.
13- تنها ماندم با صدای پروین
تنها ماندم را اصفهانی در دهه‌ی 70 بازخوانی کرده و عالی هم اجرا کرده‌است، اما من هنوز هم نسخه‌ی این آهنگ با صدای زنده‌یاد پروین را ترجیح می‌دهم. تنهایی سرنوشت بسیاری از انسان‌های جهان‌مان است. آن‌ها که تاب تحمل‌اش را چندان ندارند، وای اگر روزی به کسی علاقه‌مند شوند. از یک‌سو می‌باید دوری‌شان از معشوق را تاب آوَرَند و از سویی همان تنهایی‌ای را که پیش از عاشق‌شدن نیز تاب می‌آوَردند.
پکیج 800 موسیقی قدیمی از بهترین خوانندگان دهه‌های 60، 50، 40 و 30 ==> اینجا کلیک کنید
در این بین چنان‌چه به معشوق برسند و دست روزگار جدای‌شان کنند، اگر این آهنگ زیبا را هم گوش کنند یقیناً دردی جانکاه را حین گوش‌دادن تحمل می‌باید کنند. اما گاهی دردها لذت‌آور اند و حتم دارم با من موافق هستید که در چنین شرایطی اگر به این تنها ماندم گوش کنیم، دردی لذت‌آور را تجربه خواهیم کرد؛ دردی ناب که درس‌های بسیاری به‌مان می‌دهد.
12- آسمون با صدای کورس سرهنگ زاده
ترانه‌ی گریه‌آورِ روزهای نخستِ جوانی‌ام؛ روزهایی که وحشت این «بیابان وحشت‌زا» در دل‌ام بود و در خود-ام قدرتی برای تاب‌آوردن این جهان حس نمی‌کردم. اما سال‌ها گذشت و دریافتم که قدرتی بیش از آن‌چه تصور می‌کردم در من و خیلی‌های دیگر هست، قدرتی که چون در نظر-اش داشته باشیم، کمتر از دردهای احتمالیِ آینده هراس به دل راه می‌دهیم.
11- خلوتگه خیال با صدای داریوش رفیعی
می‌گویند داریوش رفیعی عاشق بوده، عاشقی که زندگی‌اش را به پای عشق داده‌است. قطعاً یکی از عواملی که موجب شده صدای داریوش رفیعی این‌چنین بر دل نشیند همان عشقی است که در دل داشته‌است- نکته‌ای که در بالا هم به آن اشاره کردم. عاشق اگر با صدایی زیبا ابیات زیر را بخواند و هم ملودی زیبا باشد و هم تنظیم، محال است که آن آهنگ به یکی از بهترین آهنگ‌های قدیمی ایرانی تبدیل نشود:
به هر بزمی، به هر جمعی، نظر کردم تو را دیدم
ز هر کویی، ز هر شهری، گذر کردم تو را دیدم
نشانی گر از هنر دیدم
تو را آن‌جا جلوه‌گر دیدم
به هر گلشن، رنگ و بو دیدم
نشانی از نقشِ او دیدم
به شامِ تارم هویدایی
به زیبایی همچو رؤیایی
بهترین آهنگ های دهه 40
10- چه بخواهی چه نخواهی با صدای دلکش
چه بخواهی چه نخواهی با صدای دلکش مصداق بارز آن کارهاست که گفتم برای ساخت‌شان زمان و زحمتی بسیار صرف شده‌است. هم ملودی‌ای زیبا دارد، هم ترانه‌اش عالی و دل‌انگیز است و هم زنده‌یاد دلکش آن را خوب اجرا کرده‌است. زنده‌یاد جلال همتی هم در آن آلبومی که به یاد دلکش منتشر کرد این ترانه را بازخوانی کرده و انصافاً او نیز به‌خوبی اجرا کرده‌است.
9- بی‌کس و تنها با صدای عماد رام
عماد رام از آن‌هاست که در موسیقی ایران به حق‌شان نرسیده‌اند. او کارهایی بسیار زیبا دارد. برای خوانندگانی متعدد آهنگ ساخته و خود نیز آن‌ها که برای خود ساخته را به بهترین شکل اجرا کرده‌است. یکی از آهنگ‌های کمیاب عماد رام که قطعاً یکی از بهترین آهنگ های قدیمی ایرانی است آهنگی‌ست با نام بی کس و تنها.
شعری بسیار زیبا دارد، ملودی‌اش به‌خوبی از سوراخ‌های پوست نفوذ کرده و بر شریانِ خون تأثیر می‌گذارد. گوش دهید و لذت ببرید، خصوصاً اگر درد تنهایی را با گوشت و پوست و استخوان‌تان حس کرده و می‌کنید:
8- سفر کرده با صدای دلکش
سفر کرده یا کجا سفر رفتی از ماندگارترین آهنگ‌های دلکش است. لیستی از بهترین آهنگ های قدیمی ایرانی نمی‌توان تهیه کرد و نامی از آن نبرد:
7- الهه‌ی ناز با صدای بنان
الهه‌ی ناز نیز درست شرایطی همچون موسیقی پیشین دارد، هرچند که به‌نظر-ام زیباتر از موسیقی قبلی است. الهه‌ی ناز از بهترین کارهای زنده‌یاد بنان است، اما بهترین اثر او نیست، چه‌آن‌که بهترین اثر او را در ادامه با هم خواهیم دید که به نظر-ام بهترین آهنگ قدیمی ایرانی است:
6- آتش دل با صدای تاج اصفهانی
یکی از مزایایی که بازخوانی ترانه‌های قدیمی دارد این است که احتمال گوش‌دادن نسخه‌ی قدیمی آهنگ‌ها بعد از چندین دهه توسط نسل‌های جدید افزایش می‌یابد. کاری که معین با بازخوانی این آهنگ انجام داد به گوش‌دادن نسخه‌ی اصلی‌اش توسط نسل جوان کمک کرد. دل در آتش غم رخت تا که خانه کرد یکی از بهترین کارهای سنتی ایرانی است که استاد تاج اصفهانی با صدایی گیرا اجرای‌اش کرده‌است. عبدالحسین برازنده سازنده‌ی این آهنگ است و شعر آن کاری از حسن صدر سالک است.
5- شب انتظار با صدای داریوش رفیعی
ماندگارترین و مشهورترین آهنگ داریوش رفیعی همین شب انتظار است و حقا که بسیار زیبا و گیرا است. آن را در زیر بشنوید و لذت ببرید:
شب به گلستان تنها منتظرت بودم
باده‌ی ناکامی در هجر تو پیمودم
منتظرت بودم منتظرت بودم
4- آتش کاروان با صدای دلکش
آتش کاروان زیباترین کار دلکش و یکی از بهترین آهنگ های قدیمی ایرانی است. دلکش با قدرت هرچه‌تمام اجرای‌اش کرده، ملودی‌اش شاهکار است و شعری فوق‌العاده دارد. بیش از 1000 بار گوش داده‌ام‌اش، اما هنوز هم برای‌ام تازگی دارد. بیژن ترقی شعر زیبای‌اش را سروده و زنده‌یاد علی تجویدی ملودی ناب‌اش را ساخته‌است.
ازآن‌جا‌که زنده‌یاد جلال همتی هم این ترانه را بسیار زیبا اجرا کرده، اجرای او را هم در زیرِ اجرای دلکش قرار می‌دهم:
3- سنگ خارا با صدای مرضیه
همکاری رحیم معینی کرمانشاهی با تمامی آهنگسازان قدرتمند ایرانی منجر به کاری فوق‌العاده شده‌است، اما از همه بهترشان از نگاه‌ام همین سنگ خارا با صدای مرضیه است. خواننده‌های زیادی در طی دهه‌های متمادی اجرای‌اش کرده‌اند، اما من هنوز هم نسخه‌ی اولیه‌اش با صدای مرضیه را می‌پسندم.
بسیار غمگین است و آهنگ غمگین جلادهنده‌ی روح و روان است.
2- رؤیای هستی با صدای بنان
دو آهنگ اول فهرست‌مان هر دو با صدای بنان اند. تردیدی در این‌که این دو آهنگ را در رتبه‌های اول و دوم فهرست‌مان پیرامون بهترین آهنگ‌های قدیمی ایرانی قرار دهم نداشتم، اما در این که کدام اول باشد و کدام دوم تردید داشتم. بالأخره تصمیم‌ام برآن شد که کاروان رتبه‌ی نخست را داشته باشد و رؤیای هستی رتبه‌ی دوم را.
من پیش‌تر نوشتاری جداگانه در مورد رؤیای هستی و ارتباط‌اش با فلسفه‌ی شوپنهاور منتشر ساخته‌ام، پیشنهاد می‌کنم بخوانید-اش ==> رؤیای هستی و فلسفه‌ی شوپنهاور.
اسمعیل نواب صفا شعر بسیار زیبا و عمیق و فلسفی‌اش را سروده و موسیقی عالی‌اش کار حسینعلی ملاح است. صدای مخملی بنان این آهنگ را به یکی از بهترین آهنگ‌هایی که در تمامی سال‌های زندگی‌ام گوش کرده‌ام تبدیل کرده‌است.
بهترین آهنگ های دهه 40
1- کاروان با صدای بنان
اما بهترین آهنگ فهرست‌مان کاری‌ست با صدای بنان. صدای گرم و مخملی بنان تأثیری عظیم در این‌که این آهنگ را در رتبه‌ی نخست فهرست‌مان بگذارم داشته‌است، وگرنه اگر کسی جز او این را می‌خوانْد بعید می‌دانم که در رتبه‌ی نخست قرار-اش می‌دادم. هم شعر و هم ملودی بسیار زیبا هستند، اما چنان‌که گفتم تأثیر اصلی را صدای بنان گذاشته‌است. ترانه‌سرای این شاهکار رهی معیری است و ملودی ناب‌اش اثر مرتضی محجوبی. این موسیقی زیبا را در زیر بشنوید و لذت ببرید:
بهترین آهنگ های دهه 40
سخن پایانی
سلیقه‌مان در تفکرات مثلاً انتزاعی‌مان نیز تأثیرگذار است، چه رسد در انتخاب موسیقی‌هایی که عمدتاً کار دل است. اگر موسیقی‌ای قدیمی از ایران باب‌سلیقه‌تان است و در این فهرست نمی‌بیند-اش، لطفاً آن را با ما و کاربران به اشتراک بگذارید. قسمت نظرات از آنِ شماست.
پکیج 800 موسیقی قدیمی از بهترین خوانندگان دهه‌های 60، 50، 40 و 30 ==> اینجا کلیک کنید
