نقش خوردن و آشامیدن خوراکی‌ها و نوشیدنی‌های مختلف تنها تأمین مواد مغذی مورد نیاز بدن برای زنده و سالم‌ماندن نیست. خوردن و آشامیدن، خوب اگر نگاه کنیم، اثرات اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، زیست‌محیطی، فرهنگی و … قابل‌توجهی دارند تا جایی که می‌توان گفت با انتخاب غذاها و نوشیدنی‌ها می‌توانیم سهم بزرگی را در تغییرات سیاسی و به‌تبع آن تغییر در حوزه‌هایی که نام بردم داشته باشیم. کتاب «بگذار آشغال بخورند» با عنوان فرعی «چگونه سرمایه‌داری گرسنگی و چاقی می‌آفریند» درست به همین موضوع، یعنی ارتباط بین غذا و سیاست، و به بررسی تأثیر سرمایه‌داری بر کیفیت و کمیت غذاهایی که بشر در قرن حاضر می‌خورد می‌پردازد. در ادامه نگاهی به این کتاب خواهم داشت.
خلاصه‌ی کتاب «بگذار آشغال بخورند»
رابرت آلبریتون نویسنده‌ی کتاب «بگذار آشغال بخورند» استاد بازنشسته‌ی دانشگاه یورک در تورنتوست و کتاب‌های مختلفی در انتقاد از سیاست و اقتصاد سرمایه‌داری تألیف کرده است. همان‌طور که گفتم این کتاب به تأثیر و نقش سیاست سرمایه‌داری بر غذاهایی که می‌خوریم می‌پردازد و سخن خود را با اعلامیه‌ی سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد در سال 2007 مبنی بر وجود بحران غذا در 37 کشور جهان آغاز می‌کند. او با تأکید بر تشبیهی که رسانه‌های مختلف برای توصیف این بحران به‌کار می‌برند، یعنی «سونامی خاموش»، تلاش می‌کند در ادامه‌ی کتاب توضیح دهد که چرا بحران غذا برای بیش از یک میلیارد نفر از جمعیت جهان نه سونامی‌ست و نه خاموش!
همان‌طور که اشاره کردم عنوان فرعی کتاب «چگونه سرمایه‌داری گرسنگی و چاقی می‌آفریند» است، یعنی این کتاب هم به مشکل قحطی و گرسنگی بخشی از جمعیت انسانی می‌پردازد و هم به مشکل پرخوری و چاقی، که مشکل بخش دیگری از قربانیان سیاست سرمایه‌داری‌ست، و موضوع اخیر با نشان‌دادن کمیت غذاهای «آشغال» و میزان «آشغالیت» آن‌ها، یعنی غذاهایی که ارزش غذایی کمی نسبت به مضرات‌شان دارند، مورد بررسی قرار می‌گیرد. از نظر آلبریتون «غذای آشغال تجلی مرحله‌ی کنونی سرمایه‌داری» و «نشان‌دهنده‌ی ناعقلانیت‌های سرمایه‌داری متأخر در کلیت آن است».
تحلیل سه‌سطحی نظام کنونی غذا
موضوع مهمی که بهتر است پیش از مطالعه‌ی کتاب به‌خاطر داشت این است که منظور از غذا مجموعه‌ی فرایندهایی‌ست که به رسیدن غذا یا نوشیدنی به دهان انسان منتهی می‌شود، از کاشت محصولات گرفته تا برداشت آن‌ها، فرآوری، بسته‌بندی، بازاریابی، تولید، پخت، نشستن سر سفره و بسیاری موارد دیگر.
موضوع کتاب در سه سطح یا پاره‌ی اصلی مورد بررسی قرار می‌گیرد. پاره‌ی نخست، که در فصل دوم کتاب آمده، به معرفی نظریات ارائه‌شده در ارتباط با قوانین اقتصاد سیاسی سرمایه‌داری، در شکل ناب آن، که در کتاب «سرمایه» کارل مارکس آمده و بسط آن‌ها به موضوع نقش سرمایه‌داری بر نظام غذا می‌پردازد. در این سطح نویسنده به پاسخ این پرسش می‌پردازد که «سرمایه با استفاده از ساختار بنیادی‌اش چگونه کشاورزی را اداره خواهد کرد»؟ و تلاش می‌کند تا نشان دهد «نظام سرمایه‌داری خلاف کشاورزی عقلانی عمل می‌کند … چرا که اصول بنادین عملکردش مانع از آن» است.
پاره‌ی میانی، که در فصل سوم کتاب بررسی شده، اصول بنیادی نظریه‌ی ساختارهای ژرف سرمایه را شرح و بسط می‌دهد و به‌ویژه مصرف‌گرایی و ریشه‌های آمریکایی آن را بررسی می‌کند. پاره‌ی سوم، یعنی فصول چهارم تا نهم، نیز به تحلیل تاریخی رژیم جهانی غذا می‌پردازد و با معرفی نمونه‌های تاریخی رژیم غذایی آمریکامحور، نتیجه و تأثیر چنین رژیمی را بر سلامت مصرف‌کنندگان، سلامت کارگران، محیط زیست و … نشان می‌دهد.
نگاهی مختصر به 9 فصل کتاب «بگذار آشغال بخورند»
فصل اول
فصل اول کتاب شامل یک مقدمه‌ی کلی برای معرفی کتاب و جهت‌گیری آن در ارتباط با رژیم سرمایه‌داری‌ست.
فصل دوم
فصل دوم شامل سطح نخست تحلیل نظام غذاست و هدف از آن معرفی کلی نظام سرمایه‌داری است. نقش سرمایه‌داری در فعالیت‌های کشاورزی، و مفاهیم اساسی مرتبط با این نظام مثل گرایش به سود، شتاب تولید، جایگاه کارگران، تلاش برای افزایش مصرف و انحصاری‌شدن تولید از موضوعاتی هستند که در فصل دوم بررسی می‌شوند.
فصل سوم
در فصل سوم به موضوع مصرف‌گرایی از جنبه‌های مختلف، تلاش‌های تبلیغاتی نظام سرمایه‌داری برای افزایش مصرف، اقتصاد دستوری شرکت‌ها، تلاش برای پنهان‌کردن هزینه‌های سلامتی شرایط پرخطر کار و دستمزدهای کم کارگران و مصرف‌گرایی و سوژگی پرداخته می‌شود.
فصل چهارم
در این فصل به موضوع کشاورزی به‌شیوه‌ی سرمایه‌دارانه و تولید مواد غذایی «آشغال» پرداخته می‌شود.
فصل پنجم
در فصل پنجم شرایط کارگران در کشاورزی سرمایه‌دارانه با ارائه‌ی نمونه‌های تاریخی از مناطق مختلف دنیا مورد بحث قرار می‌گیرد.
فصل ششم
در این فصل به اثرات زیست‌محیطی کشاورزی سرمایه‌دارانه پرداخته شده است.
فصل هفتم
این فصل به موضوع تبلیغات برای افزایش مصرف محصولات غذایی تولیدی کارخانه‌های سرمایه‌دار می‌پردازد.
فصل هشتم
در این فصل جایگاه شرکت‌های خصوصی در نظام غذایی سرمایه‌دارانه مورد بررسی قرار می‌گیرد.
فصل نهم
این فصل شامل جمع‌بندی و نتیجه‌گیری فصول پیشین و ارائه‌ی راه‌کارهایی برای تغییر نظام غذا و ترسیم دورنمایی از شرایط این نظام پس از سرمایه‌داری است.
مشخصات کتاب «بگذار آشغال بخورند»
- نویسنده: رابرت آلبریتون (Robert Albritton)
- مترجم: کیانوش پارسایی
- نام کتاب: بگذار آشغال بخورند
- عنوان فرعی کتاب: چگونه سرمایه‌داری گرسنگی و چاقی می‌آفریند
- ناشر: اختران
- تعداد صفحات: 384
